Etnologiya uzb

Melaneziya va Mikroneziya xalqlari:«Qora orollar» deb atalgan Melaneziyaga papuaslar 
wlkasi – Yangi Gvineya, Birmark arxipelagi, Yangi Gebrid, Fidji, Yangi Kaledoniya va boshqa 
mayda orollar kiradi. Mustamlaka arafasida papuaslar va melanehiyaliklar xwjalik jihatdan deyarli 

---

68 
bir darajada turganlar. Ularning xwjaligida eng bosh soha topik tipdagi qashshoq bwlganligi tufayli 
ovchilik deyarli rivojlanmagan. 
Melaneziyaliklarning asosiy qurollaridan toshbolta, nayza, choqmor, wq-yoy (Yangi Gebrid 
orollarida eng muhim qurol), palaxmon kabilar keng tarqalgan. Mudofaa uchun ba`zan yog`och 
yoki twqima qalqon ham ishlatilgan. Idish-tovoqlarni yag`och va bambukdan, kokos yong`og`idan 
yoki qovoqdan yasaganlar. Charxsiz kulolchilik, savat, bwyra, xalta, yelpig`ich, kabi buyumlarni 
twqish keng rivojlangan. Ammo gazlama twqishni bilmaganlar, tapa (maxsus daraxt qobig`i)dan va 
wsimlik yaprog`idan etakli belbog` va hokazo tikilgan. 
Melaneziyada patriarxal quldorlik paydo bwlgan. Qullar harbiy asirlar hisobiga twldirilgan. 
Patriarxal tipdagi juft nikoh uncha mustahkam bwlmagan. Butun jamoa ishlarini belgilab va 
boshqarib turuvchi qavmi qarindoshlik munosabatlari ancha wzgargan, katta qalin twlash, 
kwpxotinlik paydo bwlgan. Gvineyaga borgan Ya.Volnevich swnggi wn yillikda kelin bahosi wn 
hissa oshganligi tufayli boy tabaqadagilar bir necha xotin olishga qodir bwlib, kambag`al yigitlarga 
uylanish qiyinlashganligini qayd qiladi. Oqibatda poligam nikoh kuchaygan. 
Eri wlganda xotini ancha vaqt motam tutgan, keyin erining jasadini qabrdan kovlab olib 
ariqda yuvgan, kalla suyagini maxsus twr xaltaga solib wzi bilan olib yurgan. Kukuku qabilasida 
kishi wlgandan keyin jasadni uyda maxsus ustanga yotqizib bir oycha dudlatib quritganlar, swng 
chiptaga wrab qabristonga eltib qwyganlar. Motam belgisi sifatida erining kalla suyagi yoki ba`zan 
bir skelet suyagini taqib yurish umrining oxirigacha swzilishgan hollari kuzatilgan. Faqat 
qaynog`asi yoki qaynisining ruxsati bilan beva ayol motamni tugatib, yangi turmush qurishi 
mumkin bwlgan. Ilgari ayrim qabilalarda bolasi wlgan ayol bir barmog`ini motam belgisi sifatida 
kesib tashlagan va bwyniga osib yurgan. 
Papuas va melaneziyaliklarning diniy e`tiqodida mana tushunchasi muhim rol wynagan. 
Mana tabiatning turli hodisalari, arvohlar, boy kishilar bilan bog`liq qandaydir qiyofasiz kuch 
hisoblangan. Eng kuchli mana, odatda, qabila boshliqlari, erkaklar ittifoqi rahbarlari va ularning 
arvohlariga xos bwlib, ularga sig`inish keng tarqalgan. Yangi Gebrid orollarida tabiat ruhlariga itoat 
kuchli bwlgan. Ajdodlarning arvohlariga sig`inish e`tiqodi wliklarning kalla suyagini maxsus 
muqaddas joylarda saqlash odatini yaratgan. Ibtidoiy jamoa tuzumidan sinfiylikka wtish davriga 
xos turli animistik tasavvurlar, sehrgarlik e`tiqodi (ayniqsa, boshliqlar manasi kuchi), dahshatli 
prvohlar obrazi va u bilan bog`liq marosimlar melaneziyaliklarning ma`naviy madaniyatiga ta`sir 
etgan. 
Mikroneziya xalqlarning tillari kam wrganilgan, ammo swnggi klassifikatsiya ma`lumotlari 
malayya-polineziya 
turkumi 
avstroneziya 
til 
oilasiga 
oid 
ekanligini 
tasdiqladi. 
Mikroneziyaliklarning kwp qismi mazkur til oilasining sharqiy yoki okeaniya shoxobchasiga kiradi. 
Shulardan eng kattalari Gilbert arxipelagidagi tungaru (64 ming kishi)dir. Sof okeaniya tilida 
swzlashadigan Sharqiy Mikroneziyada 10 ta xalq yashaydi. G`arbiy shoxobchasiga oid belau xalqi 
(15 ming kishi) G`arbiy mikroneziyada yashaydi. Bulardan tashqari kwp sonli metislar va 
immigrantlar ham mavjud. 
Mikroneziyaliklarning xwjaligida serunum erlar kam bwlganligi tufayli faqat kokos palmasi, 
shakarqamish, non daraxti wstiriladi. Aholisi asosan, baliqchilik bilan kun kwradi. Mayda orollarda 
qisman wziga xos madaniyatga ega bwlgan dengiz kwchmanchilari deb nom olgan qabilalar ham 
yashaydi. Baliq ovi ashyolarini tayyorlash ancha rivojlangan: 30-40 metr keladigan yog`och 
tolalardan twqilgan twrlar, bambukdan pwpak va hinjilardan qarmoqlar, xivichdan yasalgan har xil 
twrlar, sanchqi va hokazo.