Mineral o‘G‘itlar va tuzlar kimyoviy texnologiyasi 132 13–mavzu: superfosfat ishlab chiqarish reja

2. Donadorlangan va ammoniylangan superfosfatlar.
 
Hozirgi vaqtda donadorlangan shakldagi superfosfat ham ishlab chiqarilmoqda. 
Quritilgan donador superfosfat yopishqoq emasligi, qotib qolmasligi, tarkibidagi P
2
O
5
ning ko’pligi, namlikning ozligi va boshqa xossalari bo’yicha kukunsimon 
superfosfatdan farqlanadi. Uni xattoki urug’ bilan birgalikda ekish mumkin, buning 
natijasida o’g’it tuproqda bir tekisda taqsimlanadi va samaradorligi yaxshilanadi. 
Donachalarning tuproq eritmasida sekin erishi tufayli, undagi suvda eruvchan P
2
O
5
ning juda oz miqdorigina tuproqdagi temir va alyuminiy oksidlari bilan ta’sirlashib, 
qiyin eriydigan birikmalarga aylanadi. Natijada o’g’itdan samarali foydalanish 
imkoniyati yaratiladi, ya’ni o’g’itning foydali ta’sir koeffitsenti (FTK) ortadi. 

---

MINERAL O‘G‘ITLAR VA TUZLAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI 
136 
Donadorlangan superfosfat ishlab chiqarish sxemasi 13.4 – rasmda 
tasvirlangan. Superfosfat va neytrallovchi qo’shimcha ostiga me’yorlashtirgich 
o’rnatilgan bunkerlar 1 va 2 dan lentali ta’minlagich 3 orqali o’qli tegirmon 4 ga 
tushadi, u yerda maylalanadi va aralashtiriladi. So’ngra aralashma elevator 5 ga 
tushadi, u yerga, shuningdek, donadorlangan superfosfatni elashdan qaytarilgan 
mayda fraksiya – retur muntazam ravishda kelib tushadi. Elevatorda uzatilgan 
aralashma transportyor 6 orqali donadorlagig’ 7 ga kelib tushadi. Bu aylanuvchi 
barabanda namlangan kukunsimon material donadorlanadi. Materialni 16% gacha 
namlash uchun kerak bo’ladigan suv sachratgich forsunka orqali donadorlagich ichiga 
purkab turiladi. Superfosfat diametri 1,4 m, uzunligi 7,5 m va 0,125 s
-1
(7,5 ayl/min) 
chastotada aylanuvchi barabandan 7 minut vaqt mobaynida o’tadi. Hosil bo’lgan nam 
donador mahsulot diametri 2,2 m, uzunligi 14 m va 0,125 s
-1
(7,5 ayl/min) chastotada 
aylanuvchi quritish barabani 8 ga tushadi, u yerda 3-5% namlikkacha quritiladi. 
Suvda yaxshi eriydigan monokalsiyfosfatning yomon eriydigan kalsiy di- va 
metafosfatlarga aylanishini oldini olish maqsadida quritish jarayonida maqsulotning 
haroratini 95
O
C dan oshirmaslik kerak. Shuning uchun superfosfat va qizdiruvchi gaz 
bir xil yo’nalishda beriladi, ya’ni qaynoq gaz oqimi ko’proq nam mahsulot bilan 
to’qnashadi, natijada maqsulotning qizib ketish xavfi kamaytiriladi. Qizdiruvchi gaz 
quritgichga kirishda 600
O
С, undan chiqishda esa 100-120
O
C haroratda bo’ladi. 
13.4 – rasm. Donadorlangan superfosfat ishlab chiqarish sxemasi: 
1 – superfosfat uchun bunker; 2 – neytrallovchi qo’shimcha uchun bunker; 3 – 
lentali ta’minlagich; 4 – valli tegirmon; 5,10 – elevatorlar; 6 – 
donadorlagichga uzatish transportyori; 7 – donadorlagich; 8 - quritish 
barabani; 9 – retur transportyori; 11 – elak; 12 – tayyor mahsulot transportyori; 
13 – tegirmon; 14,17 – transportyorlar; 15 – tayyor mahsulot uchun bunkerlar; 
16 – tikuv mashinasi. 

---