Mineral o‘G‘itlar va tuzlar kimyoviy texnologiyasi 132 13–mavzu: superfosfat ishlab chiqarish reja

MINERAL O‘G‘ITLAR VA TUZLAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI 
135 
tushadi. Qo’zg’olmas markaziy quvur bo’yicha superfosfat massasining ishlqalanishi 
hisobiga yuzaga keladigan aylanish qarshiligini kamaytirish maqsadida kameraning 
yuklash zonasida markaziy quvurning tashqi devoriga yog’ochli ekssentrik 9 
joylashtirilgan. Uning vazifasi – yetiltirish jarayonida superfosfat massasining 
kengayishi uchun erkin hajm hosil qilishdir. Superfosfat massasining zichligi, 
dastlabki qotish jarayonida 1500 kg/m
3
ga teng va vaqt o’tishi bilan kamayib, 
kameradan chiqarish paytida 1100 kg/m
3
ga teng bo’ladi. Tarkibida karbonat tutgan 
fosforitlarni qayta ishlashda superfosfat massasi g’ovak bo’lganligi uchun uning 
kamera devoriga bosimi kam bo’ladi, uning zichligi 800-900 kg/m
3
ni tashkil etadi. 
Reaksiyada ajraladigan gazlar kamera qopqog’idagi teshikdan vetilyatsiya quvuriga 
va undan esa absorbsion sistemaga so’riladi. 
Omborga uzatilgan superfosfat tashlab qo’yilgan holatda ma’lum darajada 
sovutiladi. Bu maqsadda uncha katta bo’lmagan (uzunligi 0,7-1 m, diametri 0,6-0,8 
m) tez aylanuvchi (aylanish chastotasi 17-24 s
-1
yoki 1000-1450 ayl/min) gorizontal 
baraban qo’llaniladi. Odatda ombor aralashtirgichlar va transportyor mexanizmlar 
bilan jihozlangan bo’ladi. Ular yordamida maqsulot sovutiladi, vaqti-vaqti bilan 
aralashtirib turiladi, uning yetilishi tezlashtiriladi, ombordan chiqarilishi ta’minlanadi. 
Shularga qaramay, superfosfat omborda 2-3 hafta turib qoladi. Superfosfat 
ishlab chiqaruvchi yirik zavodlarda (1000-3000 t/sutka) katta hajmdagi omborlar talab 
etiladi. Buning natijasida ombordan chiqadigan katta hajmdagi havo tarkibidagi ftorli 
gazlarni tozalash kabi muhim ekologik muammolar kelib chiqadi. Shu maqsadda 
superfosfat ishlab chiqarishning omborli yetiltirish jarayonisiz amalga oshirish 
masalasi yuzaga keladi. Omborli yetiltirish jarayonisiz oddiy superfosfat olishning 
xuddi qo’shaloq superfosfat ishlab chiqarishdagi kabi kamera-oqimli va oqimli 
usullari mavjuddir (bu usullarga keyinroq to’xtalamiz). 
1 t kukunsimon superfosfat ishlab chiqarish uchun 0,53-0,55 t apatit konsentrati 
va 0,37-0,38 t sulfat kislota (100% li) talab etiladi.