Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ал – хоразмий номли урганч давлат университети

 
 
 
 

---

76 
3.1.1-жадвал
Педагогика коллежи ўқувчиларида характернинг иродавий 
хусусиятларини ўрганиш натижалари 
№
1- босқич 
2- босқич 
3- босқич 
М 
σ 
t 
М 
σ 
t 
М 
σ 
1 
Иродалилик
11,74 4,41 
2.87
**
14,34 5,72 
0.56 
13,94 
4,16 
2 
Сабр-
тоқатлилик 
8,80 
2,99 
1.69 
9,80 
4,3 
-1.49 10,51 
3,02 
3 
Қатъиятлилик 6,82 2,35 
-
4.08
***
9,20 3,01 -2.72* 10,62 
1,89 
4 
Тиришқоқлик 
9,51 
3,83 -3.31
**
10,85 2,68 4.08
***
11,51 
2,04 
*p<0,05; **p<0.01 
Натижалар орасида ишончлилик фарқлари кузатилса-да, лекин уларнинг
бундай кўриниш олишига 1-босқич ўқувчиларининг янги таълим муассасига 
мослашиш жараѐни кетаѐтганлиги, яъни бошқа шароит, ўрта мактаб 
таълимига қўйиладиган талабларга қараганда мураккаброқ талаблар, 
шахснинг ўзи мустақил ишлаши учун заруратнинг борлиги ва бошқалар. 
Қолган икки босқич контингентларида педагогика коллежи таълим тизимига 
мослашиб улгуриши “Зейгарник” самараси (феномени) сингари уларнинг 
ўзларини шахс сифатида намоѐн этишида фаоллаштиришга биноан 
психологик мувозанатлашувни келтириб чиқаришнинг натижасидир.
Характер шахснинг яққол ижтимоий шароитларда муҳит билан ўзаро 
таъсирлашуви оқибатида, ўзининг ҳаѐт ва фаолиятини ташкил этувчи 
фазилатларни эгаллаши тарзида назарда тутадиган бўлсак, юқоридаги 
ўқувчиларда характер хусусиятларининг шаклланганлик даражаси, уларнинг 
шахс сифатида таркиб топиши ва дастлабки педагогик касбий фазилатларни 
камол топтириши учун етарли деб бўлмайди. Балки натижаларни изоҳлашда 
ички қандайдир қонуният бормикан, деган маънода эмпирик материалларнинг 
корреляциясини ўрганиш масаласи бизни ўзига жалб этди. Бу борада 

---

77 
корреляция натижаларининг ҳар бир ўқув босқичи бўйича алоҳида таҳлил 
қилиш жараѐнига тўхталамиз.
Биринчи босқич ўқувчиларида умумий иродавийлик кучи ва характерда 
ирода хусусиятларини шаклланганлик кўрсаткичини ифодаловчи корреляция 
муносабатларида ижобий боғланишлар ва бир-бирининг тақозо этувчи 
ҳолатлар сабабини акс ээтирувчи омиллар кузатилмади. Қолаверса, атиги 
биргина ҳолат, яъни “сабр-тоқатлилик” билан “қатъиятлилик” орасида 
тескари муносабат –r=-0.542 ва ишончлилик даражаси p<0.01 кузатилди. Бу 
билан шуни айтишимиз мумкинки, биринчи босқич ўқувчиларида сабр-
тоқатлиликнинг етишмаслиги уларнинг қатъиятли бўлишининг сусайишига 
сабаб бўлиб қолмоқда. Уларда сабр-тоқатлиликнинг ўсиши характернинг 
бошқа иродавий хусусиятлари шаклланишида ижобий таъсир кўрсатади, 
деган хулосани келтириб чиқаради. 
3.1.2-жадвал