Н. Қ. ЙЎлдошев, Г. Э. Захидов

 
-
гуруҳли меъѐрлар;
 
-
одамларнинг жипслиги;
 
-
низолар даражаси;
 
-
гуруҳ аъзоларининг мақоми ва вазифавий роллари ва бошқалар. 
Ўлчами унинг вазифаларига мос келувчи ва таркибида характернинг 
ўхшамас аломатларига эга одамлар бўлган гуруҳ самарали ҳисобланади, 
бунда гуруҳ меъѐрлари ташкилотнинг мақсадларига эришиш ва жамоатчилик 
руҳини яратишга ѐрдам беради, унда низоларнинг юқори даражаси устинлик 
қилади ва гуруҳнинг юқори мақомга эга аъзолари устунлик қилмайдилар. 
Менежер учун жамоа – асосий таянчдир, шунинг учун жамоа ишини 
оқилона ташкил этиш унинг долзарб вазифаси ҳисобланади. Жамоавий иш у 
ѐки бу сабаблар бўйича ходимлар ўртасида лавозимли вазифаларни аниқ 
тақсимлаш мумкин бўлмаган жойда жуда кераклидир. 
Меъѐрий ахлоқий–психологик муҳитга эга ишга қобилиятли, ташкилий 
жамоани ташкил этиш учун социологик, психологик ва бошқа тадқиқотларни 
ўтказиш керак. 
Масалан, жамоани шакллантириш ва шахслараро муносабатларни 
тадқиқот қилишда социоматрицалар (7.1-жадвал) ва социограммаларни 
тузиш тавсия этилади. 

---

320 
Бундай 
социоматрица 
гуруҳ 
аъзоларининг 
бир-бирларига 
муносабатларини аниқлаб олиш, гуруҳда жипслашганликни ўрнатиш, 
етакчини аниқлаш, гуруҳ аъзоларини социоматрик мақоми ва ҳаѐжонли 
экспансивлик (ўзини тута билмаслик)ни белгилашга имкон беради. 
Социограммани тузиш учун ҳаммадан аввал рамзли маъно белгиланади, 
масалан: 
Б Г Б нинг Г га нисбатан ижобий танлови 
 
Б Г Г нинг Б га нисбатан салбий танлови
Б Г Ўзаро ижобий алоқа 
Б Г Ўзаро салбий алоқа 
8.1-жадвал 
5 кишидан иборат гуруҳ учун социоматрица
№ п/п Ким 
сайлайди 
Кимни сайлайди
1 2 3 4 5 
Қилинган 
танловлар 
Жами
1 
2 
3 
4 
5 
А 
B 
C 
D 
E 
+ 
+
+
+ 0 0 
+ 0 0
+ 
+ +
1 
2 
1 
2 
2 
3 
2 
1 
0 
2 
4 
4 
2 
2 
4 
Олинган (+) 2 2 0 3 1 
Танловлар: ( - ) 2 1 3 0 2 
Жами 4 3 3 3 3 8 8 16
Кейин маълум саволлар ѐрдамида ижтимоий-психологик тадқиқотлар 
ўтказиш керак. 
Масалан, жамоанинг барча аъзоларига (аноним равишда) “Сиз ким 
билан ишни давом эттиришни хоҳлайсиз” деган савол берилади.

---

321 
Киритилган рамзлар маъносидан фойдаланиб, ушбу жамоа аъзолари 
жавобларни график равишда социограмма кўринишида расмийлаштириш 
мумкин (8.1.1-расм.)
Н Бошлиқ
А 
Ғ 
Б В