Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Irqunnaso
- bu ham bo`g’im og’riqlari jumlasidan bo`lib, yonbosh 
bo`g’imidan boshlanadigan va orqadan son bo`ylab tushadigan bir og’riqdir; 
ko`pincha, u tizzagacha va to`piqqacha cho`ziladi. Uning muddati ortib borgan sayin 
moddaning ko`p va ozligiga qarab, pastga tushishi ham orta boradi. Ba`zan og’riq 
barmoqlargacha cho`zilib, bundan oyoq va son oriqlaydi. Kasallikning oxirida 
og’rigan joyni ho’l bilan bosilsa, yoki oyoq barmoqlari uchida ozgina tortilsa, 
kasalga orom beradi. Bunda engashish va qomatni tiklash qiyin bo`ladi. Ba`zan 
kasal bundan foydalanadi. Ba`zan bu og’riq son boshining o`rnidan chiqishigacha 
olib boradi. 
Yonbosh og’rig’i
- bu shunday kasallikki, bunda og’riq yonboshda to`xtab 
irqunnasoga o`tmaganda tubanga tushmaydi. Bu, ko`pincha, qattiq narsalarda 

---

359 
o`tirish, urilish va ko`p ot minish sababli yonboshda paydo bo`ladigan kuchsizlikdan 
kelib chiqadi. Sabablari shulardir; uning ko`pchiligi xom balg’amdan bo`ladi. 
Ko`pincha, uzoq muddat hatto o`n oylab bo`lib turgan bachadon og’riqlari 
yonboshga ko`chadi. Goho u issiq moddalar va aralashma moddalardan ham bo`ladi, 
yonbosh tomirlarining qonga to`lishidan va shu joylarda chuqur joylashgan 
shishlardan bo`ladi; lekin bu shishlar chuqur joylashganligidan boshqa 
bo`g’imlardagi shishlardek yaxshi ko`rinmaydi. 
"Yonbosh og’rig’iga uchragan kishining sonida uch barmoq kattaligida 
og’ritmaydigan, lekin kuchli qichiydigan qattiq qizillik paydo bo`lsa va kasalning 
ko`ngli sabzavotlarni tusasa, u kishi yigirma beshinchi kunda o`ladi" deydilar. 
Bo`g’im og’rig’i bo`lgan har bir a`zo ingichkalashib oriqlaydi. Irqunnaso va 
podagradan boshqa bo`lgan bo`g’im og’riqlari davolanib, ularning moddasi tagi-
tugidan qo`porilgan bo`lsa, tezlikda qaytalamaydi. Irqunnaso va podagraga kelsak, 
bular ozgina sabab bilan tezlikda qaytalaydigan kasalliklardandir; bu hol a`zoning 
tubanga joylashganidan bo`ladi. Bu kasalliklar, ayniqsa podagra,- naslga 
ko`chadigan kasalliklardandir. 
Irqunnasoning moddasi, ko`pincha, bo`g’imda bo`ladi va undan enli asabga 
emiladi. Qachon asab og’risa, u, avvalda bo`g’imlarda tiqilib qolgan moddalardan 
boshqa moddalarning gavdaning hamma qismlaridan unga qarab quyilishga 
tayyorlagani bo`ladi. Goho boshdanoq modda bo`g’imda bo`lmasdan, balki enli 
asabda bo`ladi. Ko`pincha, shilliqli suyuqlik bo`g’im chuqurchasida ko`payib o`siq 
bilan bo`g’im chuqurchasi oralaridagi boyloqni bo`shashtiradi, natijada yonbosh 
suyagi o`rnidan qo`zgaladi; bundan oldin birikish va o`rnidan qo`zg’alish o`rtasida 
bir holat yuz beradi, bu tez chiqib va tez o`rniga tushib juda qalqib turishdir. 
Irqunnaso bo`g’im og’riqlarining eng qattig’idir; dog’ solish bundan omon 
beradi. Podagra ham bo`g’im og’riqlaridan bo`lib, oyoq barmog’idan, xususan bosh 
barmoqdan boshlaydi, goho tovondan boshlaydi, goho qadamning pastidan 

---

360 
boshlaydi, ba`zan esa tovonning bir yonidan boshlaydi, so`ng butun qadamni 
qoplaydi. Ba`zan songacha chiqadi, shunda goho son shishadi. Bu kasallik pay va 
asablarda o`rinlashmasdan, balki boyloqlarda va Jolinusning aytishicha, bo`g’inlarni 
tashqaridan o`ragan jismlarda bo`lsa kerak. Shu jihatdan podagrasi borlarda shish va 
og’riqlar tirishishga olib kelmaydi. Podagra bilan og’riganlarning moyak xaltalari 
uzunlashadi. O`tdan bo`lgan podagra, ayniqsa ko`p sovuq ta`sir etganda, ko`pincha, 
daf`atan o`lishga sabab bo`ladi.