Physics Leaflets Optika

Sferik linzalar:
– 
Sferik linzani (
е
) lazer optik tayanch plitada nur bo’lgich 
bilan yarim shaffof ekran orasiga nurni kengaytirish uchun 
o’rnating (linzani tutib turgichdagi uncha katta bo’lmagan 
teshik nur bo’lgich tarafga qaragan bo’lishi kerak)
– 
Sf
erik linzani balandligini va yon tomonlama o’rnini 
shunday sozlangki, ikki nur qismlari u orqali o’q 
yo’nalishida o’tsin.
Tajriba namunasi
Titul varag’idagi Rasm.1 da yarim shaffof ekrandagi 
interferension manzaraning fotografiyasi berilgan. 
Nozik sozlash: 
Agar siz yarim shaffof ekranda chiziqlar tasvirini hali ham 
ko’rmasangiz:
LD DIDACTIC GmbH 
© by LD DIDACTIC GmbH 

Leyboldstrasse 1 

D-50354 
Hürth 

Phone [phone] 

Telefax [phone] 

E-mail:  [e-mail] 
Printed in the Federal Republic of Germany 
Technical alterations reserved 

---

LD
Physics 
Leaflets
Optika
To
’
qin optikasi 
Maykelson interferometri
P5.3.4.2
Maykelson 
interferometridan 
foydalanib
geliy-neonli lazer 
yorug’ligining to’lqin 
uzunligini aniqlash
Umumiy ma’lumotlar 
Interferometriya ni
hoyatda aniq va sezgir o’lchash metodi 
hisoblanadi, 
masa
lan uzunlikning o’zgarishini, zichlik 
darajasini, sindirish ko’rsatgichlarini va to’lqin uzunligini. 
Maykelson interferometri ikki nurli interferometrlar oilasiga 
mansub. Uning ishlashi quyidagicha:
 
Talabga javob beradigan manbadan kelayotgan kogerent 
yoru
g’lik nuri optik komponentda ikki qismga ajraladi.
Nurning bu qismlari turli yo’llardan harakatlanadi, bir-biridan 
qaytib, boshqa optik komponentga yo’naladi va ular bu yerda 
ustma-ust tushib bir-biri bilan birikadi. Natijada interferension 
manzara yuzaga keladi. 
Agar bu nurlar birining yo’li uzunligi, 
ya’ni sindirish ko’rsatgichi va geometrik yo’l natijasida o’zgarsa,
bu o’zgarmagan nurga nisbatan faza siljishiga olib keladi
.
Bu esa o’z navbatida interferension manzaraning o’zgarishiga 
olib kelib, u orqali, agar boshqa miqdorlar doimiy qolsa, 
sindirish ko’rsatgichining yoki optik yo’lning har qanday 
o’zgarishi haqida xulosa qilish imkoni bo’ladi.
Demak, sindirish ko’rsatgichi doimiy qolsa, biz geometrik 
yo’ldagi farqni aniqlashimiz, masalan issiqlik yoki elektr yoki 
magnit maydonlari sababli materiallar o’lchamining 
o’zgarishini aniqlashimiz mumkin. Boshqa tarafdan, agar 
geometrik yo’l doimiy qolsa, sindirish ko’rsatgichini, hamda 
sindirish ko’rsatgichiga ta’sir qiladigan bosim, temperatura 
yoki zichlikning o’zgarishi kabilarning miqdorini va ta’sirini 
aniqlashimiz mumkin.
Lazer nurining to’lqin uzunligini o’lchash uchun bitta yassi 
ko’zgu nozik sozlash mexanizmidan foydalanib siljitiladi;
Bu o’zgartirish mos nurning optik yo’lini o’zgartiradi. 
Bunday siljitish davomida interferension chiziqlarning siljishi 
yarim shaffof ekranda kuzatiladi. Bu hodisani baholash 
uchun, yassi ko’zgu siljiganda, kuzatish ekranidagi 
qo’zg’almas nuqtadan o’tayotgan maksimumlarni yoki 
minimumlarni hisoblashimiz mumkin.
1