Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni samarali amalga oshirish

qoldiq talablarni
(residual claim) 
ifodalaydi. Bunday aksiya egalari firmaning, u tomonidan barcha qolgan moliyaviy 
majburiyatlarni bajarganidan so‘ng qolgan istalgan aktivlariga huquqi bor. 
Masalan, agar firma biznesni to‘xtatishga qaror qilsa va o‘zining barcha aktivlarini 
sotayotgan bo‘lsa, u holda oddiy aksiya-larga egalik qiluvchi barcha aksiyadorlar, 
barcha kreditorlarga tegishli bo‘lgan summalar to‘lab bo‘lingandan keyin nima 
qolsa (yoki nimadir qolsa) hammasini o‘zaro bo‘lishib oladilar. 
Oddiy aksiyalar unga egalik qiluvchining 
cheklangan mas’uliyati
(limited 
liability) bilan tavsiflanadi. Bu, agar firma yopilayotgan bo‘lsa, va uning aktivlarini 
sotishdan tushgan daromad uning hamma qarzlarini yopishga yetmayotgan bo‘lsa, 
unda kreditorlar aksionerlardan qarz majbu-riyatlari bilan to‘liq hisob-kitob qilish 
uchun qo‘shimcha mablag‘ talab qilish huquqiga ega emasliklarini anglatadi. Bu 
yerda kreditorlarning korpo-ratsiyaga talablari uning aktivlariga bo‘lgan talablari 
bilan cheklanib qoladi. 
Hosilaviy qimmatli qog‘ozlar 
deb, bahosi boshqa aktivlar, masalan, 
aksiyalar, qayd qilingan daromadga ega qimmatli qog‘ozlar, xorijiy valyuta yoki 
qandaydir mahsulotlar bahosiga bog‘liq bo‘lgan moliyaviy vositalarga aytiladi. 
52
«Integratsiya» lotincha «integratio» - tiklash, qaytadan boshlash, to‘ldirish. 1. Ayrim qismlarning, 
elementlarning bog‘liqlik holatini, ularni qo‘shib birlashtirishni ifodalovchi tushuncha. 2. Yaqinlashish va o‘zaro 
bog‘lanish jarayoni. 3. Ikki yoki undan ortiq davlatlarning iqtisodiyotini o‘zaro muvofiqlashtirish va birlashtirish. 
Qarang: o‘sha manba. J.II. - B.216. 

---

56 
Ularning asosiy funksiyasi ular hosila hisoblangan aktivlarga qo‘yilmalarning risk 
darajasini boshqarish uchun vosita sifatida xizmat qilishdan iborat. 
Hosilaviy qimmatli qog‘ozlarning kengroq tarqalgan turlari 
opsi-onlar
va 
forvard kontrakt
53
lari 
hisoblanadi.