Mirzo ulug'bek nomidagi o'zbekiston milliy universiteti

4.Mamlakat iqtisodiyotida metallurgiya sanoatining mavqei.
 
O'zbekistonda 
oltin 
sanoatini 
rivojlantirshp 
jarayonida 
xorij 
texnologiyasidan keng foydalanilmoqda. Jumladan, oltin sanoatini keng 
rivojlangan AQSH bilan hamkorlikda 1993 yilda Zarafshonda Muruntov ruda 
chiqindilardan oltin ajratib olish yuzasidan «Zarafshon-Nyumont» qo'shma 
korxonasi (yillik quvvati 12-13 tonna) qurilishi boshlangan edi. Bu gigant 
qurilishiga 150 mln. AQSH dollari investisiya qilinib g'oyat qisqa fursatda - 
1995 yil. ning may oyida mahsulot beraboshladi. Bundan tashqari Buyuk 
Britaniyaning «Lonro» firmasi bilan hamkorlikda Markaziy Qizilqumda oltin 
rudalari konini ishga tushirish va oltin ajratib olish maqsadida «Amantaytu 
Golfildz» qo'shma korxonasi qurila boshlandi. «Lonro» firmasi ushbu 
dasturga boshlang'ich mablag sifatida 250 mln. AQSH dollarini investisiya 
qildi.O'zbekiston oltin sifati jihatidan jahonda eng yuqori o'rinlarda turadi. 
Uning sifati to'rtta - 9999 bilan ifodalanadi. Navoiy kon-metallurgiya 
kombinatida olingan oltin yombilar London rangli metallar birjasining 
sertifikatini olgan (1994).Mis va boshqa rangli metallar qazib olish va ishlab 
chiqarish sanoati mamlakat mashinasozlik sanoatida alohida o'rin tutadi. 
O'zbekistonda rangli metallurgiya sanoatining mazkur tarmoqlari 1930 
yillarning, O'rtalaridan boshlab shakllana boshladi. 1935 yilda konlarni ishga 
solish jarayonida volfram-molibden, 1941 yilda flyuorit, 1952 yilda 
qo'rg'oshin-rux, 1955 yilda mis qazib chiqarish va boyitish hamda ularni 
konsentratlarini tayyorlash sanoati vujudga keldi.Endilikda mamlakat rangli 
metallurgiya sanoatining yirik korxonalari Olmaliq va Navoiy tog'-
metallurgiya kombinatlari, O'zbekiston qiyin eriydigan va issiqka bardoshli 
Chirchiq qotishmalar kombinati, Ingichka hamda Quytosh kon boshqarmalari 
va boshqalardir.Mamlakat rangli metallurgiyasida oltindan keyin misning 
salohiyati 
katta. 
Olmaliq 
tog'-metallurgiya 
kombinatining 
asosiy 
mahsulotlaridan biri ham misdir. Mazkur kombinatda uni qazib olish, 

---

boyitish, pishirish, eritish, xomaki va so'ngra toza mis tayyorlash jahon 
andozalariga 
javob 
beradigan 
darajada 
yo'lga 
qo'yilgan. 
Olmaliq tog'-metallurgiya kombinati mamlakat rangli metallurgiya 
sanoatining majmuasi va ko'rki. Tarmoqning yetakchi korxonasi va tugal 
metallurgiya sikliga ega bo'lgan mazkur kombinat mis majmuasi Qalmoqqir 
mis koni (1954), ruda boyitish fabrikasi (1957), metallurshya zavodi 
(1962)dan iborat.Respublikamizda yiliga 83-85 ming tonnadan ortiq mis 
ishlab chiqarilmoqda.1998 yilda metallurgiya majmuasini rivojlantilishga 3,9 
mlrd. so'm mablag sarflandi. Navoiy, Olmaliq tog'-metallurgiya kombinatlari, 
O'zbekiston o'tga chidamli va qayta eriydigan metallar kombinati, 
O'zmetkombinat korxonalarini qayta qurish ishlari davom ettirilmoqda. 
Birgina Olmaliq tog'-metallurgiya kombinatining harajatlari 200 mln. AQSH 
dollari miqdoriga teng bo'lgan qayta qurish (rekonstruksiya) loyihasi chet el 
investorlari hamkorligida amalga oshiriladi.Ma'lumki, tabiatda turli xildagi 
rangli metallar aralashgan holda uchraydi.

---

XULOSA 
Xulosa qilib aytganda O'zbekiston mis rudalarida mis bilan birga rangli 
metallarning 15 dan ortiq turi, chunonchi, oltin, kumush, molibden, kadmiy, 
indiy, tellur, vismut, selen, reniy, kobalt, nikel, osmiy va boshqalar ham qazib 
olinadi. Rangli metallarning juda katta zahiralari Chotqol-Qurama tog'larida 
joylashgan. Undagi Qalmoqqir mis koni o'ta noyob hisob-lanali. Shu yerda 
joylashgan Dalniy koni ham katta ahamiyatga ega. Mis, qo'rg'oshin, rux 
Qoramazor, Qo'rg'oshinkon, Burchmulla, Obiraxmat, Tanob, Handiza, 
Uchquloch, Chodak, volfram konlari Qo'ytosh, Ingichka, Langarda qazib 
olinadi. Farg'ona vodiysida unlab surma va simob konlari ochilgan. Umuman, 
Respublikamizda 40ga yaqin rangli metallurgiya korxonalari bo'lib, ularda 
65,4 mingdan ortiq ishchilar ishlaydi.O'zbekiston Respublikasi eng boy tabiiy 
resurslarga asoslangan, rivojlangan metallurgiya sanoatiga ega. O'zbekiston 
yettinchi uran zaxiralari joy va mis jahon zaxiralari o'n birinchi-o'n ikkinchi 
joyda, oltin tasdiqlangan zahiralari bo'yicha dunyoda to'rtinchi joyda va 
uning ishlab chiqarish uchun ettinchi joyda, deb aytish uchun kifoya. 
Respublikamizda boshqa metallar, jumladan, kumush, molibden, vismut, 
volfram, lityum va boshqalar kabi qimmatbaho metallar va noyob erlarning 
katta zaxiralari mavjud. O'zbekiston Respublikasi hududida keng miqyosda 
foydali qazilmalar, jumladan 100 ga yaqin mineral xom ashyo turlari 
aniqlandi, ulardan 60 tasi milliy iqtisodiyotda ishlatilgan. 

---