1. a njir kasalliklarini o`rganishda qo`llaniladigan asosiy usullar

Anjirning zamburug` kasalliklari. 
Anor va anjirning navlarida uchraydigan kasilliklarni o`rganish uchun 
Mirishkor tumani xo`jaliklarida, shaxsiy tomorqa uchastkalarida (Elobodva 
Yangi qishloqlarda) 2010-2011 yillarda tajriba va kuzatish ishlarini olib bordik. 
Tekshirilgan anor va anjirzorlardagi kasallik belgilariga ega bo`lgan har bir anor 
va anjirdan aohida gerbariylar tayyorlanib, yig`ilgan joyi va vaqti ko`rsatildi. 
Tajriba qo`yilgan maydonlardagi kasallangan anor va anjir o`simliklarini bir 
nechtasini belgilab, undagi sog`lom, kasal va qurib qolgan o`simliklar alohida
hisoblanadi. Buning uchun tayyorlangan gerbariydan preparat tayyorlab o`simlik 
kasalliklarini aniqlandi.
Anjirning kalmaraz kasalligi 
Bu kasallik anjir daraxtida 
Venturia pirina
zamburug`i qo`zg`atiladi. Bu 
xaltachali zamburug`lar sinfiga mansub. 
Zamburug` anjirning novdalari barg va mevalarini zararlaydi. Kasallikning 
asosiy belgisi barglar yozilish bilan barglarda och rangni moysimon dog`lar 
paydo bo`ldi. Keyinchalik dog`lar qorayadi va barg esa zamburug`ning konitsiya 
sporalaridan iborat to`y rangli baxmalsimon g`ubor bilan qonlanadi. Dog`larning 
kattaligi mevalarning novicha va ot-havo sharoitiga bog`liq bo`ladi. 
Kasallikka chidamsiz navlarda bu dog`lar yirik va qalin g`ubordan iborat 
bo`ladi. Shuningdek andirning meva bandi va barg bandlarining zararlanishi 
ham kuzatiladi, bunda barglar va tugunchalar erta to`kilib hosildorlik keskin 
pasayadi. Mevalarda qoramtir kul rang yumaloq dog`lar paydo bo`ladi. 
Mevaning zararlangan to`qimasi po`kaklanadi, ba`zi yorilib ham ketadi. 
Agar meva erta zararlansa, uning shakli o`zgaradi. Bir tomonga qiyshayib 
o`sadi. Mevalar saqlash vaqtida ham kalmaraz bilan kasallanishi mumkin. 

---

9 
Kalmaraz bilan kasallangan novdalar yo`g`onlashib, po`stlog`i yorilib 
ketadi va natijada ular yomon qishlaydi, qattiq zararlanganda esa qurib qoladi. 
Zamburug` sporalari kasallanib to`kilgan barglarda qishlaydi va shu yerda 
zararlangan to`qimada mevatanalar-peritsiylar shaklidagi xaltachali stansiyasini 
hosil qiladi. Ana shu peritniylarda ko`plab xaltachalar bo`lib ularning har birida 
sakkiztadan spora joylashgan xaltachadagi sporalar ikki xo`jayrali, yashil 
rangda, meva tanalari kuzda rivojlana boshlaganicha qaramay bahor va yozda 
yetiladi. Ba`zi yillarda ular hatto bir necha oyda yetiladi. Xaltacha sporalar suv 
tomchisida o`sadi va barglarni zararlab, ularda to`q rang g`uborli o`zicha xos 
hosilalarni vujudga keltiradi. To`q rangli baxmalsimon g`ubor zamburug`ning 
konidiya sporalarning bir necha bug`ini yetiladi. Kuzda zararlangan to`qimada 
to`p-to`p, ba`zan yakka holda peritetseylar paydo bo`ladi, ularni mikrokopsiz 
oddiy ko`z bilan ko`rish mumkin. Ular qora nuqtalar ko`rinishida bo`lib 
bargning quyoshlicha qaragan tomoni kabi, ustki yoki ostki tomonida 
joylashadi. 
Kalmaraz kasalligining rivojlanishi va tarqalishida havoning namligi va 
harorati katta rol o`ynaydi. Bular uchun 16-22 daraja harorat eng qulay 
hisoblanadi. 
Anjirda qishlab chiqqan barglardan tashqari novdalar ham infeksiyaning 
dastlabki manbai bo`lishi mumkin, chunki zamburug`lar novdalarda mitselay 
ko`rinishida saqlanib qoladi. 
Kalmaraz kasalligining qo`zg`atuvchilari ma`lum bir daraxtlarga zarar 
yetkazadi, ular faqat o`zi oziqlanadigan o`simliklarga moslashgan bo`ladi. 
Bular turli xil navlarga turlicha zarar yetkazadigan va har ekologik 
omillarga har xil munosabatda bo`ladigan formava irqlarga ega bo`lgan 
murakkab turlardir. 

---

10 
Kalmaraz kasalligi anor va anjir daraxtiga ayniqsa, katta zarar yetkazadi. 
Qattiq zararlanish ro`y berganda barglar muddatidan oldin so`liydi va natijada 
meva hosili kamayadi, daraxtning o`sishi sekinlashadi, sovuqqa chidamliligi 
kamayadi. Kasallangan mevalar sifatsiz va saqlash uchun yaroqsiz bo`lib qoladi. 
Kalmaraz kasalligi O`zbekistonning hamma tumanlarida tarqalgan. 
Ayniqsa namligi yuqoir bo`lgan tumanlarga katta zarar yetkazadi.