Microsoft Word analitik kimyo ruziyev

Tuzlar gidrolizi 
Kimyoviy tahlilda asosiy aniqlashlar eritmalardagi reaksiyalar bo’lgani 
uchun tuzlar gidrolizi ham muhim hisoblanadi. Chunki ko’pchilik tuz 
eritmalarining pH qiymati ular gidroliziga bog’liq bo’ladi. 
Gidroliz deb, erigan tuz ionlarning suv ionlari H
+
va OH bilan o’zaro 
ta’siriga aytilib, gidroliz reaksiyasi neytrallanish reaksiyasining davomidir. 
Bizga ma’lumki quyidagi hollarda gidroliz reaksiyasi amalga oshishi mumkin. 
1. Kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar gidrolizi anion 
bo'yicha gidroliz deyiladi: 
KCN+H
2
O →KOH+HCN (K
HCN
=6,2·10
-10
) 
Bunda eritmaning muhiti: pH>7 
2. Kuchsiz asos va kuchli kislotadan hosil bo’lgan tuzlar gidrolizi kation 
bo'yicha gidroliz deyiladi. 
NH
4
C1+H
2
O →NH
3
+H
2
O +HC1 
Bunda eritmaning muhiti: pH>7 
Gidrolizning bu turi III guruh kationlari tahlilida ko’p qo’llaniladi, chunki 
ularning gidroksidlari juda kuchsiz asoslardir: 
Fe
3+
+3OH
-
→Fe(OH)
3
↓ 
3. Kuchsiz asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar gidrolizi ham 
kation ham anion bo'yicha gidroliz deyiladi. Ushbu holda suvning 
dissotsialanishidan hosil bo’lgan H
+
va OH
-
ionlari bog’lanadi. 
CH
3
COONH
4
+H
2
O ↔CH,COOH+NH
4
OH ; 
K
NH
4
OH
=
1,76·10 
-5 
Кснзсоон~1 ,76·10
-5
Eritmaning muhiti esa: pH=7 
Bu holda kuchsiz kislota va unga nisbatan kuchliroq asosdan hosil 
bo’lgan (NH
4
)
2
S yoki (NH
4
)
2
CO
3
kabi tuzlarning eritmasi kuchsiz ishqoriy 
muhitga (pH=9,2) ega bo’ladi. 
Gidroliz mahsulotlaridan birini biriktirish gidrolizni kuchaytirsa, gidroliz 
mahsulotlaridan birortasini eritmaga quyish gidrolizni susaytiradi. 
Tuzning umumiy miqdoridan qancha qismi gidrolizlanganligini 
ko’rsatuvchi, ya’ni uning .qancha qismi H
2
O ta’sirida tegishli kislota va
asosga 
aylanganini ko’rsatuvchi son tuzning gidrolizlanish darajasi deyiladi. Kuchsiz 
kislota va kuchli asosdan hosil bo’lgan tuzlarning gidrolizi umumiy holda qaytar 
jarayondir: 
An+H
2
O ↔ H
an
+OH
- 
CH
3
COONa, KCN, KClO kabilar shu tarzda gidrolizianadi, ya’ni faqat 
anion bo’yicha gidrolizlanadi. Kuchsiz kislota va kuchli asosdan hosil bo’lgan 

---

30 
tuzlar uchun gidroliz konstantasi suv ionlari ko’paytmasini kuchsiz kislotaninng 
dissosialanish konstantasiga bo’lgan nisbatiga teng. 
К
gid
,= К
Н2O
/K
HAn
(1) 
Gidroliz darajasi esa: h=[OH
-
]/C
(2) 
Tuz konsentratsiyasi gidroliz konstantasi dan katta bo’lsa (C>10·K
gid
) 
gidroksil ionlari konsentratsyasini quyidagicha soddalashtirish mumkin: 
Shunga asosan: 
h
K /C
(1) Tenglamani joyiga qo’ysa, gidroliz darajasi: 
h
K
/K
∙
C
Kuchli kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuzlar (NH
4
C1, NH
4
NO
3
) 
gidrolizida gidroliz konstantasi 
Me
+
+H
2
O↔MeOH+H
+ 
Bunda faqat katidn gidrolizlanib, kuchsiz asos hosil bo’ladi. К
Меон
- 
kuchsiz asosning dissosialanish konstantasi. Gidroliz darajasi esa: 
∙
Kuchsiz asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’ladigan tuzlar gidrolizi 
(NH
4
CN, CH
3
COONH
4
) quyidagi ko’rinishda bo’ladi: 
Me+An
-
+H
2
O ↔ MeOH+HAn 
Bunday tuzlarning gidroliz konstantasi suvning ion ko’paytmasini asos va 
kislotaning dissosialanish konstantalari ko’paytmasiga nisbatiga teng: 
Tuzning gidrolizlanish darajasi:
∙
Ya’ni: 
Gidroliz reaksiyalari kimyoviy tahlilda quyidagi maqsadlarda ishlatiladi: 
1.Ionlarni topish: 
Bi(NO
3
)
3
+HOH↔BiONO
3
↓.+2HNO
3
2. Ionlarni ajratish: 
СrO
3
3-
va Al
3+
ni ajratish uchun mo’l miqdordaNaOH qo’shilganda va eritma 
biroz aizdirilganda СrO
3
3-
ioni Cr
3+ 
ionga o’tadi va gidroliz natijasida: 

---

31 
СrO
3
3-
+3НОН→Сr(ОН)
3
+3ОН
-
A1
2
O
3
esa eritmada qoladi. 
3. Eritmaning kislotaligini susaytirish: 
. 
HCl + CH
3
COONa→CH
3
COOH+NaCl ' 
4. Kislotalikni kuchaytirish: 
AlO
3
3-
+3Н
2
O→Al(OH)
3
+3OH
-
3NH
4
Cl+3OH
-
→3NH
4
OH+Cl
-