Byudjet hisobi va nazorati

7.3. Buxgalteriya hisobi registrlaridagi xato yozuvlarni tuzatish tartibi. 
Buxgalteriya hisob registrlariga ko‘rsatkichlar aks ettirilayotganda, e’tiborsizlik, 
ma’suliyatsizlik, tajribasizlik oqibatida xato yozuvlar yozilishi mumkin. 
Xato yozuvlar aks ettirilgani quyidagi holatlarda aniqlanishi mumkin. 
1.
Xato yozuv faqat bir registrlarda aks ettirilgan.
2.
Xato yozuv noto‘g‘ri buxgalteriya provodkasi natijasida vujudga kelgan.
3.
Buxgalteriya provodkasi to‘g‘ri, ammo aks ettirilgan summa ko‘p yoki kam 
yozilgan. 
Xato yozuvni yuqorida keltirilgan qaysi holatlardan birida aniqlanganiga ko‘ra 
tuzatish yozuvlari amalga oshiriladi. 
Xatoni tuzatishni quyidagi usullari mavjud: 
1. «Korrektura» usuli. 
2. «Qizil storno» usuli. 
3. «Qo‘shimcha yozuv» usuli. 

---

115 
«Korrektura» usulidan xato yozuv faqat bir hisob registrida mavjudligi aniqlangan 
holatda foydalaniladi. 
«Korrektura» usulini mohiyati shundaki, xato yozuv ustidan ingichka chiziq tortilib, 
uni yoniga to‘g‘ri yozuv yoziladi, hamda bu xaqda xato yozuvni to‘g‘rilagan 
javobgar shaxs yoki bosh buxgalter muddatni ko‘rsatib, imzo qo‘yadi. 
Masalan: «Materiallar» hisob schyotini debeti bilan buxgalteriya hisob reestriga 
40050 so‘m o‘rniga, 40000 so‘m yozilgan 
40000 (14.12.19) «to‘g‘rilanganligiga ishonilsin» (imzo). 
«Qizil qalam» usulidan buxgalteriya provodkasi noto‘g‘ri berilganida, yoki ko‘p 
summa aks ettirilganida foydalaniladi. 
«qizil qalam usuli yordamida xato yozuv qizil rangli siyoh orqali to‘g‘rilanadi. 
Ya’ni qizil rangda yozilgan raqam, shu raqam yozilgan oborot jami summasidan 
ayirilishi kerak. 
Qizil siyohdagi yozuv aks ettirib, xato yozuv to‘g‘rilanganidan so‘ngra, to‘g‘ri 
buxgalteriya provodkasi hisob registrlariga yozib qo‘yiladi. 
«Qizil qalam» usuliga misolni keltirish orqali talabalarni, ushbu usul mohiyati bilan 
yaqindan tanishtiramiz. 
Masalan: «Asosiy ishlab chiqarish» uchun ombordan material berildi
60000 
sum. Ushbu jarayon uchun buxgalteriya provodkasi quyidagicha bo‘ladi: 
Debet «Asosiy ishlab chiqarish» 60 000 
Kredit «Materiallar» 60 000 sum 
Buxgalteriya xodimi tomonidan esa, hisob registrlariga 600 000 so‘m aks ettirilgani 
aniqlandi. 
Xato yozuvni bir «0» raqamini o‘chirish orqali to‘g‘rilash mumkin emas. Demak, 
«qizil qalam» usulidan foydalanishga to‘g‘ri keladi. 
600 000 –540 000 = 60 000 
Buxgalteriya hisob registrlariga 540 000 so‘m ortiqcha yozilganligi sababli, 600 000 
dan 540 000 ayirilishi shart. Sxema ko‘rinishida sintetik schyotlarga taalluqli 
buxgalteriya hisob registrlaridagi yozuvlar quyidagicha aks ettiriladi
. 

---

116 
Dt Materiallar Kt Dt Asosiy ishlab chiqarish Kt 
600 000 600 000 
40 000 540 000 
Aksincha, yozilishi kerak bo‘lgan summadan kam summa yozilgani aniqlansa, 
«qo‘shimcha yozuv» usulidan foydalaniladi. 
Masalan, xodimlarga hisoblangan ish haqidan daromad solig‘i ushlab qolindi 170 
000 
Xo‘jalik jarayoni buxgalteriya hisob registrida quyidagi buxgalteriya provodkasi 
asosida aks ettiriladi: 
Debet «Xodimlar bilan mehnat haqi « yuzasidan hisob-kitob. 
Kredit «Byudjet bilan hisob-kitob» 
Xato yozuv orqali yuqoridagi schyotlar uchun yuritiladigan buxgalteriya hisob 
registriga 170 000 soni o‘rniga 120 000 soni yozilgani aniqlandi. 
170 000 – 120 000 = 50 000 
Xato yozuv to‘g‘rilanishi uchun 50 000 qo‘shimcha yozuv aks ettirilishi kerak. 
Materiallar qiymatida farqlar ijobiy yoki salbiy bo‘lishiga ko‘ra tegishli schyotlarga 
«qo‘shimcha yozuv» yoki «qizil yozuv» usuli orqali aks ettiriladi.