TURIN JARAYONI 2018
–2020 O’ZBEKISTON | 26
2019 yilda O'zbekistonda ishsizlik darajasi iqtisodiy faol aholining 9
foizini tashkil etdi, bu 2018 yilga
nisbatan 0,3 foizga past.
Mehnat vazirligining ma'lumotlariga ko'ra, 2018 yilda ishsizlikning 2017 yilning shu davriga nisbatan 3,5
foizga o'sishi ishsizlik darajasining keskin o'sishi bilan emas, balki ishsizlarni ro'yxatga olish
metodikasining takomillashtirilishi bilan bog'liq, bu esa ish bilan ta'minlashga muhtoj shaxslarni to'liq
hisobga olishga imkon berdi.
Yoshlar uchun yaratilgan ish o'rinlari soni talab qilinadigan darajadan past bo'lib
qolmoqda, natijada
O'zbekistonda yoshlar o'rtasidagi ishsizlik darajasi butun mehnatga layoqatli aholi uchun o'rtacha ishsizlik
darajasidan deyarli ikki baravar ko'pdir.
So'nggi yillarda Mehnat vazirligi ma'lumotlarini tahlil qilish shuni ko'rsatadiki, yoshlar (16-30 yosh) va
ayollar o'rtasidagi ishsizlik darajasi respublikadagi o'rtacha ishsizlik darajasidan yuqori bo'lib qolmoqda.
Masalan, agar bu ko'rsatkich 2018 yilda 30 yoshgacha bo'lganlar toifasida 15,3% ga, ayollarning ishsizlik
darajasi esa 13% ga etgan bo'lsa, 2019 yil oxiriga kelib yoshlar orasida ishsizlik darajasi 15% ni, ayollar
orasida esa 12,8% ni tashkil etadi.
So'nggi 5 yil ichida ishsizlarning eng yuqori darajasi (ya'ni o'rtacha respublika darajasidan yuqori) Andijon,
Surxondaryo, Samarqand, Qashqadaryo va Farg'ona
viloyatlarida, eng past ko'rsatkich Toshkent
shahrida kuzatilmoqda
54
.
B.1.2 Alohida holatlar va imkoniyatlar: ko'nikmalarning mos kelmasligi
2017 yilda Jahon banki mutaxassislari tomonidan o'tkazilgan kasb-hunar ta'limi va o'qitish
tizimining
mehnat bozori talablari nuqtai nazaridan dolzarbligini baholash natijalari mavjud ma'lumotlarning
cheklanganligi va qarama-qarshi ekanligini ko'rsatmoqda. O'qituvchilar, menejerlar va talabalar tizim
mehnat bozori ehtiyojlari bilan moslashtirilgan deb hisoblasa-da, ish beruvchilar o'rtasida o'tkazilgan
so'rovlar shuni ko'rsatdiki, kasb-hunar ta'limi muassasalari bitiruvchilarida korxonalar muvaffaqiyatli
ishlashi uchun zarur bo'lgan ko'nikmalar mavjud emas.
Ish beruvchilar va kasb-hunar kollejlari ma'murlari 2017 yilgi kasb-hunar
kollejlarini baholash uchun
intervyu oldilar, bugungi kunda mehnat bozoriga kirayotgan kasb-hunar kollejlari talabalari va
bitiruvchilarining ijtimoiy va emotsional qobiliyatlari kam deb hisoblaydilar.
O'zbekistondagi kasb-hunar ta'limi tizimining ish joylarini yaratishga hissa qo'shishi va ish beruvchilarning
malakasidagi kamchiliklarni bartaraf etish uchun etarli salohiyati bor. Mutaxassislarning fikriga ko'ra,
O'zbekistondagi kasb-hunar ta'limi muassasalariga qiziqish tobora ortib bormoqda, chunki bu yuqorida
qayd etilgan muammolarni hal qilishning
samarali echimi hisoblanadi
55
.
Ushbu qiziqish talabalarning kasb-hunar ta'limi jarayonida o'qish davomida olgan ko'nikmalari, shu
jumladan amaliyot davomida ishlab chiqarilgan texnik ko'nikmalar ish beruvchilar ehtiyojlarini qondirishiga
asoslanadi.
Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligining Bandlik va mehnatni muhofaza qilish respublika ilmiy
markazining 2019 yilda o'tkazilgan tajribaviy tadqiqotida qatnashgan ish beruvchilar quyidagilarni mehnat
salohiyati va mutaxassislar uchun bozor ehtiyojlarini rivojlantirish bilan bog'liq asosiy muammolar deb
atashdi: (a) bitiruvchilarning raqobatdoshligi pastligi, ulardan zarur bilim va ko'nikmalar; (b)
bitiruvchilarning kasbiy malakalarining mintaqaviy iqtisodiyot ehtiyojlariga va mavjud bo'sh ish o'rinlari
tarkibiga
mos kelmasligi; (c) mehnat bozori va ta'lim xizmatlari bozori o'rtasidagi munosabatlarni
ta'minlash mexanizmining yo'qligi va boshqalar
56
.
"Hayot davomida ta'lim" tamoyili bo'yicha kasb-hunarga o'qitish tizimining etarli darajada
rivojlanmaganligi, yuqori
darajadagi aloqa qobiliyatlari, jamoada ishlash va fikrlash qobiliyatlarining
etishmasligi, mehnat bozori talablariga javob bermaydigan ko'nikmalarning mavjudligi bilan namoyon
bo'ladi, bu katta yoshdagi aholining katta qismini shuningdek, yoshlar va
ishga muhtoj nogironlarga
nisbatan mehnat bozorida talabning sustlashishiga olib keladi. B.1.1-banddagi ma'lumotlar shuni
ko'rsatadiki, ishsizlik darajasi 2018 yilda 9,3% ga nisbatan 2019 yilda 9% ni tashkil qiladi. Yoshlar orasida
ishsizlik mamlakatda
gi o’rtacha ko’rsatkichdan deyarli ikki baravar yuqori (2019 yilda 15%, 2018 yilda
15,3%).
54
Manba: Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi.
55
Jahon banki. “O'zbekiston. Kasb-hunar ta'limi va o'qitish tizimi - Tezkor baholash ", 2017 y.
56
Uchuvchi so'rov Respublika ish bilan ta'minlash va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi tomonidan Toshkent shahri va
Toshkent viloyatidan tashqari respublikaning deyarli barcha hududlarida o'tkazildi. 108 shahar va viloyatdagi 10-15 ish beruvchi
bilan suhbat o'tkazildi. Dekabr 2019
