O karimova huquqshunoslik

Ishsiz shaxs nafaqa olish davrida ish qidirishi va har
ikki haftada kamida bir marta mahalliy mehnat organida
yo‘qlamadan o‘tishi kerak.
Mehnat shartnomasi tushunchasi. Mehnat shartno-
masi
xodim bilan ish beruvchi o‘rtasida muayyan mu-
taxassislik, malaka, lavozim bo‘yicha ishni ichki mehnat
tartibiga bo‘ysungan holda taraflar kelishuvi, shuning 
-
dek, mehnat to‘g‘risidagi qonunlar va boshqa me’yoriy
hujjatlar bilan belgilangan shartlar asosida haq evaziga
bajarish haqidagi kelishuvdir.
Mehnat shartnomasi yozma shaklda tuziladi.
Mehnat shartnomalari: 
nomuayyan muddatga, besh
yildan ortiq bo‘lmagan muayyan muddatga, muayyan ish-
ni bajarish vaqtiga 
mo‘ljallab tuzilishi mumkin.
Mehnat munosabatlarini huquqiy
tartibga solish
Ishga qabul qilish vaqtida ishga kirayotgan shaxsdan:
pasport yoki uning o‘rnini bosuvchi boshqa hujjat, 16
yoshgacha bo‘lgan shaxslardan tug‘ilganlik haqidagi gu-
vohnoma, turar joyidan ma’lumotnoma, mehnat daftar-
chasi, harbiy xizmatga huquqlilardan harbiy bilet yoki
harbiy hisobda turganlik haqida guvohnoma, maxsus ish
bajaruvchilardan mutaxassisligi bo‘yicha ish faoliyati
to‘g‘risida diplom yoki guvohnoma va boshqa tegishli
hujjatlar so‘raladi. 
84
Huquqshunoslik

---

85
Ish beruvchi shu ishxonada besh kundan ortiq ishla-
gan barcha xodimlarga mehnat daftarchasini tutishi
shart. Xodim ish boshlagan kundan mehnat shartnomasi
tuzilgan deb hisoblanadi. Ishga qabul qilish to‘g‘risida
ish beruvchi buyruq bilan rasmiylashtiradi.
Ish beruvchining xohishiga asosan 
sinov muddati
o‘rnatiladi. Dastlabki sinov muddati uch oydan oshib
ketishi mumkin emas. Sinov muddatida ishlagan davr
mehnat stajiga kiritiladi.
Dastlabki sinov muddati tugagunga qadar har bir
taraf ikkinchi tarafni uch kun oldin yozma ravishda
ogohlan tirib, mehnat shartnomasini bekor qilishga haq-
lidir.
Mehnat shartnomasi deganda mehnat jarayonidagi ij-
timoiy va ishlab chiqarish omillarining jami tushuniladi.
Ijtimoiy omillarga mehnat haqi miqdori, ish vaqti 
-
ning, ta’tilning muddati va boshqalar kiradi.
Ishlab chiqarish omillariga — texnika, sanitariya,
gigiyena va boshqalar kiradi.
Mehnat shartnomasi shartlari o‘zgartirilishi, bekor
qilinishi asoslari mehnat qonunlarida ko‘rsatilgan.
Mehnat shartnomasi asosida ish beruvchi xodim
roziligisiz, xodimning roziligi asosida, ish joyi o‘zgargan-
ligi tufayli, boshqa doimiy ishga o‘tkazilganligi sababli,
taraflarning kelishuvi bo‘yicha vaqtincha boshqa ishga
o‘tkazish, xodimning tashabbusi bilan vaqtincha boshqa
ishga o‘tkazish, ish beruvchining tashabbusi bilan vaq 
-
tincha boshqa ishga o‘tkazish kabi bitimlar amalga
oshirilishi mumkin.
Doimiy boshqa ishga o‘tkazish ish beruvchining
buyrug‘i bilan rasmiylashtiriladi. Xodimga bu to‘g‘risida
ma’lum qilinadi va tilxat olinadi.
Vaqtincha boshqa ishga o‘tkazish uning muddati
ko‘rsatilgan holda buyruq bilan rasmiylashtiriladi.
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 97-
moddasiga binoan mehnat shartnomasi quyidagi asoslar-
da bekor qilinadi: 1) tarafning kelishuviga ko‘ra; 2) taraf -
V b o b. Mehnat huquqi asoslari

---

86
Huquqshunoslik
lardan birining tashabbusi bilan; 3) muddatning tugashi
bilan; 4) taraflar ixtiyoriga bog‘liq bo‘lmagan holatlarga
ko‘ra; 5) mehnat shartnomasida nazarda tutilgan
asoslarga ko‘ra; 6) yangi muddatga saylanmaganligi
yoxud saylanishda qatnashishni rad etganligi munosabati
bilan.
Agar mehnat shartnomasi xodimning tashabbusi bi-
lan bekor qilinsa, xodim ish beruvchini ikki hafta oldin
yozma ravishda ogohlantirishi lozim. Shu muddat
o‘tgach, xodim ish beruvchidan u bilan hisob-kitob qi 
-
lib, mehnat daftarchasini berishni talab qilishga haqli.
Ish beruvchining tashabbusi bilan mehnat shartno-
masi quyidagi: 1) texnologiyadagi, ishlab chiqarish va
mehnatni tashkil etishdagi o‘zgarishlar, xodimlar soni
(shtati) yoki 
ish xususiyatining o‘zgarishiga olib kelgan
ishlar haj 
mining qisqarganligi yoxud korxonaning tu-
gatilganligi; 2) xodimning malakasi yetarli bo‘lmaganligi
yoki sog‘lig‘i holatiga ko‘ra bajarayotgan ishiga noloyiq
bo‘lib qolishi; 3) xodimning o‘z mehnat vazifalarini
muntazam ravishda buzganligi; 4) xodimning o‘z
mehnat vazifalarini bir marta qo‘pol ravishda buzganligi;
5) o‘rindoshlik asosida ishlaydigan boshqa xodimning
ishga qabul qilinishi muno 
sa bati; 6) mulkdorning al-
mashishi sababli korxona rahbari bilan tuzilgan mehnat
shartnomasining bekor qilinganligi kabi asoslarda bekor
qilinadi (MK, 100-modda). 
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 100-
moddasi birinchi va oltinchi bandi bilan mehnat shart-
nomasi bekor qilinganda xodim