Materialalrni kesib ishlash, asboblar va stanoklar

Nazorat savollari: 
1.
Randalash va o’yish usuli bilan qanday yuzalarga ishlov berish mumkin?
 
2.
Randalashda kesish rejimi elementlarini tushuntirib bering. 
3.
Randalash va o’yish keskichlarini tuzilishini tushuntiring. 
4.
Randalash keskichlari tokarlik keskichlaridan nimasi bilan farq qiladi? 
5.
Ko’ndalang randalash stanogini tuzilish va ish jarayonini tushuntiring.
 
6.
O’yish stanoklarini tuzilish va ish jarayonini tushuntiring.
 
7.
Protyajkalash usuli bilan qanday yuzalarga ishlov berish mumkin?
 

---

101 
6-§. Jilvirlash va pardozlash stanoklarida ishlov berish. 
 
Jilvirlash va pardozlash stanoklarida ishlov berish asoslari. 
Jilvirlash bu metall va metallmas materiallarni abraziv as-boblar bilan kesib ishlash 
jarayonidir. Jilvirlash jarayonvda yuqori aniqlik (1-klassgacha) va yuqori yuza tozaligi 
(K.=0,8-0,025 mkm) ta’minlanadi. Tashqi va ichki yuzalarga xomaki, tozalab va 
yupqa jilvirlash usullari bilan ishlov berish mumkin. 
Jilvirlash ishlov berilgan yuzaning toza chiqishiga va o’lchamlarining juda 
aniq bo’lishiga imkon beradi. Detallarda o’ta aniq o’lcham va juda toza yuzalar 
hosil qilish uchun pritirkalash, dovodkalash, nafis dovodkalash usullaridan, 
detallarning yuzalarini juda silliq va yaltiroq qilish uchun esa jilolash usulidan 
foydalaniladi. 
Jilvirlashda kesuvchi asbob sifatida har hil shakldagi jilvir toshlar, 
brusoklar, sigmentlar, jilvirlash qogozlari, obraziv poroshoklar va pastalar 
ishlatiladi. Abraziv material esa bir biriga maxsus bog’lovchi modda bilan 
mahkamlanadi. jilvirlash asbobi bir biridan ma’lum oraliqda joylashgan juda ko’p 
obraziv material donalaridan iborat. Kesuvchi asboblarning kesuvchi qirrasidan, 
jilvirlash asbobining kesuvchi qirrasi farq qilib tutash bo’lmaydi, uzluklidir. 
Jilvirlash toshi juda katta tezlik bilan aylanib, ishlov berilayotgan 
tayyorlamaning yupqa, sayoz qatlamini kesib oladi. Zagotovka yuzalarini kuydirib 
qo’ymaslik uchun 1200°S) moylash-sovitish suyuqligi ishlatiladi. 
Jilvirlash quyidagi asosiy turlarga bo’linadi: sirtqi silindrik yuzalarni jilvirlash; 
rusumzsiz jilvirlash metodi; ichki yuzalarni jilvirlash va tekis yuzalarni jilvirlash
33
. 
Abraziv asboblar quyidagi sun’iy obraziv materiallardan elektrokorund, 
monokorund, kremniy korbid, bor korbid, bor silikokorbid ishlatiladi. 
Bog’lovchi material sifatida 1) anorganiq moddalar (keramik, slikat va 
magnezial bog’lovchilar). 2)organiq moddalar (vulkanit va bolselit). 
33
«MetalCuttingTheoryandPractice» DavidA.Stephenson, John S. Agapiou 56-63 pg 

---

102 
3) metalll bog’lovchilar (mis va alyumin qotishmalarining poroshoklari) 
ishlatiladi. 
Keramik 
bog’lovchilar K, slikat S, 
manazial M, vulkanit V,
balselit B harfi bilan 
belgilanadi. Jilvirlash 
toshlarining qattiqligi
qarab M-yumshoq,
. 
36-rasm. Jilvirlash va pardozlash stanoklari. 
(M1,M2,M3); SM- o’rtacha yumshoq (SM1,SM2); S-o’rtacha (S1,S2);
ST- o’rtacha qattiq (ST1,ST2,ST3) ; T-qattiq (T1,T2); VT-juda qattiq
(VT1,VT); CHT-nihoyatda qattiq turlariga bo’linadi. 
Detallar tayyorlashda jilvirlash oxirgi va toza ishlov berish sifatida 
qo’llaniladi. Jilvirlash bilan ishlov berilganda yuza aniqligi 6-7 kvalitetga, g’adir-
budirligi esa Rzq0,.08....0,32 mkm teng bo’ladi.