2 Ўзбекистон республикаси

Мустақил таълим
тизими 
Таълим
берувчи 
(ўқитувчи) 
фаолияти 
Таълим 
олувчи 
(талаба)
фаолияти 
Мустақил таълим мазмуни 
 
 
 
Ўқитувчи ва талаба 
мулоқоти 
 
 
 
 
МУСТАҚИЛ 
ТАЪЛИМ 
МАТЕРИАЛЛАРИ 
ТУРИ: 
дарсликлар,
ўқув-услубий 
қўлланмалар, маъруза 
матнлари, 
аудио, видео,
компьютер,
ва интернет 
материаллари
НАТИЖА: 
мустақил таълим олиш 
кўникмаси шаклланган талаба
Ўқув ахбо-
роти сиғи-
мини муста-
қил ўқиш 
асосида 
кенгайтириш
 
 
 
Мустақил 
таълим 
материаллари 
(топши-
риқлари)ни 
ишлаб чиқиш 
Мустақил 
ишлар 
бажариш
Мустақил 
таълим олишга 
йўналтириш 

---

123 
мазмундор услубий кўрсатмалар, таълим олувчининг билиш фаолиятини 
бошқариш блоки, касбий тайѐргарлиги жараѐнида мустақил ўқиш мезонлари, 
унинг ўз-ўзини мустақил ўқишга йўналтириб бориши, ўз-ўзини назорат 
қилиши, ўз-ўзини намоѐн этиши ва шахсий билиш фаолияти жараѐнида ўз - 
ўзини баҳолай олиши учун психологик - педагогик тавсиялар мавжуд бўлади. 
мустақил таълим материаллари ўқув-услубий қўлланмалари, маъруза 
матнлари, компьютер дастурлари, аудио ва видео-материаллар, мавжуд 
анъанавий дарсликлардан фойдаланишга доир тавсиялар, ахборотнинг бошқа 
манбалари кўринишида бўлади [31, 10 б.]. 
Мустақил 
таълим 
тизими 
ривожланган 
сари 
таълимий 
материалларнинг роли ўзгариб боради. 
Мустақил таълим материаллари ишланмаси, одатда, олий таълим 
муассасаси мутахассислари, яъни ўқув фани бўйича тажрибали профессор - 
ўқитувчилар томонидан амалга оширилади.
Бу шароитда ўқитувчилар фаолиятининг мазмуни ўзгаради. бунда 
уларнинг методик вазифаси катта аҳамият касб этади. мустақил таълим 
тизими жуда катта имкониятларга эга. таълим олувчилар ўзининг билиш 
фаолияти жараѐнида ўқитувчилардан оладиган таълим материалларидан 
ташқари яна қўшимча ахборотлардан ҳам фойдаланадилар. бу ахборотлар 
уларда ўз -ўзини англаш ва мустақил таълим олиш маҳсули тарзида юзага 
келади. ўқитувчи томонидан йўналтириладиган таълимий материаллар 
аҳамияти-нинг юқори бўлишига қарамай, таълим олувчи ўз-ўзини англаш 
жараѐнида эгаллайдиган ахборот анча маҳсулдордир. 
Мустақил таълим мазмуни таълим мазмунига қараганда анча кенг 
бўлади. мустақил таълим олиш жараѐнида таълим олувчи таълим мазмунини 
танлаш ҳуқуқига эга. у белгиланган билим ва малакани эгаллашида таълим 
олувчининг мақсад ва вазифаларини акс эттиради. 
Мустақил таълим материаллари турли дидактик имкониятларга эга, 
яъни: 
-
таълим олувчининг билим, ўқув ва малакалари даражасини оширади 
(мустаҳкамлайди); 
-
ўрганилаѐтган жараѐнлар билан боғлиқ асосий ғоялар, тушунчалар, 
жараѐнларни фаоллаштиради ; 
-
ўрганилаѐтган материалларни узатади; 
-
таълим олувчининг билимлар сиғимини кенгайтиради; 
-
таълим олувчининг амалий кўникма ва малакаларини шакллантиради; 
-
ўқитувчининг таълим беришдаги фаолиятини ва таълим олувчининг 
билиш фаолиятини бошқаради; 

---

124 
-
янги мустақил таълим материалларини яратишга ижодий ѐндошишни 
рағбатлантиради. 
Мустақил таълим олиш тизимида фойдаланиладиган мустақил таълим 
материаллари турли хил вазифаларни назарда тутади. улар орасида ахборот, 
билиш, ўқув, интеллектуал, ривожлантирувчи, ўз-ўзини белгилаш, бошқа-
риш, мотивацион, назорат, рағбатлантирувчи, инновацион ва бошқа 
вазифалар мавжуддир. 
Мустақил таълим материаллари бир неча белгилари бўйича 
таснифланади [42, -11 б]: 
1.