Toshkent moliya instituti "moliya" kafedrasi "davlat byudjeti"

15.7. Xorijiy davlatlarda ta‟lim tizimini moliyalashtirish tajribalari
 
Ta‘lim tizmiga qilingan xarajatlar – inson omiliga investitsiyadir. Jamiyat va 
davlat bunday investitsiyalardan manfaatdor, chunki ta‘lim darajasini oshirish 
iqtisodiy o‗sishni ta‘minlaydi, mehnat unumdorligini oshiradi, ijtimoiy 
muammolarni yumshatadi. Shuning uchun ham ta‘limga yo‗naltirilgan moliyaviy 
resurslar alohida ustuvorlik kasb etadi.
Rivojlangan mamlakatlarda ta‘lim tizimiga ajratiladigan xarajatlar 
mamlakatlar YAIMining o‗tracha 3,5-5,5 foizini tashkil qilmoqda. Bu 
ko‗rsatkichning ko‗p yoki kam ekanligini bilish uchun quyidagi ma‘lumotga 
murojaat qilamiz: ―Mamlakatda ta‘lim tizimining barqaror rivojini ta‘minlash 
uchun mamlakat YAIMining 7-8 foizini safarbar qilish maqsadga muvofiq‖
1
. 
15.2-jadval
Turli davlatlarda umumiy ta‟limga davlat ajratmalari
2
foizda
Ko„rsatkichlar
Buyuk 
Britaniya
AQSH
Fransiya
Yaponiya
Ta‘limga davlat xarajatlari, 
YaIMga nisbatan
5,5 
5,3 
5,7 
3,5 
Ta‘limga xarajatlar, davlat 
xarajatlariga nisbatan
12,5 
13,7 
10,6 
9,5 
Xarajat moddalari bo‗yicha 
muassasa xarajatlari:
Xodimlarga ish haqi
73,1 
71,8 
74,6 
79,7 
Smeta xarajatlari bo‗yicha:
Joriy xarajatlar
91,5 
88,8 
90,2 
90,3 
Kapital xarajatlar
8,5 
11,2 
9,8 
9,7 
Mamlakatlar uchun kadrlar tayyorlash sohasi bir nechta sabablarga ko‗ra 
muhimdir. Birinchidan, bu mamlakat rivojlanishining yuqori darajalariga erishish 
yo‗lidagi muhim qadam hisoblansa, ikkinchidan, ta‘limning sifati va samaradorligi 
inson kapitalining yuqori salohiyatini belgilab beradi. Har bir mamlakatda kadrlar 
tayyorlashni moliyalashtirishning turlicha modellaridan foydalaniladi. Ayrim 
davlatlarda ta‘limni moliyalashtirishga asosan xususiy mablag‗lar yo‗naltirilsa, 
ayrimlarida bu sektor asosan davlat mablag‗lari hisobidan ta‘minlanadi. Keyingi