A n V a r c h o r iy e V

(470—529) edi. Zardusht ta’limotining asosida yakkaxudolik yo-
tgan bo'lsa, Mazdak ta’limoti ko'pxudolikka asoslangan edi.
Mazdak qarashlariga binoan, butun borliq suv, olov, havo,
tuproqdan tashkil topgan. Xuddi shu unsurlaming qo'shilib turishi
olamda salbiy hodisalar, voqelarni vujudga keltiradi. Bu hodisa-
lar, voqealar, o'z navbatida, yaxshilik va yomonlik, ular orasidagi
to'qnashuvning sodir bo'lishiga olib keladi. Kurash asta-sekin
yomonlik ustidan yaxshilik g'alabasini ta’minlaydi.
Mazdak ta’limotiga muvofiq, olamda bo'layotgan o'zgarishlar
ongli va ma’lum bir maqsadga qaratilgan bo'lmog'i lozim. Ay­
niqsa, insonning ongli faoliyati ezgulikka baxshida etilsa, ezgu-
lik, albatta, yovuzlik ustidan g'alaba qiladi. Mazdak qarashlarida
jamiyatdagi ijtimoiy tengsizlikni bartaraf etish g'oyasi markaziy
o'rinlardan birini egallar edi. Uning fikricha, jamiyatda barcha
odamlar teng bo'lishi, ular orasida sodir bo'ladigan turli mu-
nosabatlar ijtimoiy adolat tamoyillariga asoslanishi darkor. U
mulkning ayrim kishilar qo'lida to'planib borishiga, oddiy,
qashshoq kishilarga hukmdorlarning zulm o'tkazishlariga qarshi
chiqdi. Birinchi bo'lib, xotin-qizlar va erkaklar tengligini himoya
qilib, o'sha zamon ayollariga bo'lgan munosabatlami qattiq
qoraladi. Xotin-qizlaming aqliy imkoniyatlari erkaklarnikidan kam
emasligi haqidagi g'oyani olg'a surdi va uni asoslab berdi. O'sha
zamon amaldorlari-yu boyvachchalarining xotin-qizlarga nisba­
tan amalga oshirgan qabih ishlarini, ulaming insoniy haq-hu-
quqlarini oyoq osti qilayotganliklarini fosh etdi. Xotin-qizlar
maxsus saroylarda, xaramxonalarda saqlanayotganligini qattiq
qoraladi va unga qarshi kurashga da’vat etdi. Xuddi shuning
www.ziyouz.com kutubxonasi

---