Б. А. Сулаймонов, Б. С. Болтаев, Р. Ш. Тиллаев, Ш. Х. Абдуалимов кузги буғдой ва ғЎЗА

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
КИРИШ 
Қишлоқ хўжалик экинларидан сифатли ва мўл ҳосил 
олишда 
уларнинг 
биологик 
хусусиятлари, 
мақбул 
парваришлаш 
агротехнологик 
тадбирлари 
ва 
экин 
майдонларини зараркунанда, касаллик ва бегона ўтлардан 
ҳимоя қилиш муҳим омиллардан ҳисобланади. 
Республикамиз раҳбарияти томонидан ғўза селекцияси 
ва уруғчилиги олимлари олдига 110-120 кунда пишадиган 
эртапишар, тола чиқими 38-40 фоиз ва узунлиги 33-34 мм, 
толаси IV типга мансуб дунѐ бозори талабларига жавоб 
берадиган навларни яратиш вазифаси қўйилиши натижасида 
ғўзанинг 160 дан ортиқ навлари яратилди. Мамлакатимиз 
пахта майдонларида толаси жаҳон бозорида харидоргир 
ҳисобланган С-6524, Наманган-77, Бухоро-6, Бухоро-8, 
Бухоро-102, Ан-Боѐвут-2, Омад, Андижон-35, Андижон-36, 
Андижон-37, 
Хоразм-127, 
Хоразм-150 
навлари 
етиштирилмоқда.
Ўзбекистоннинг пахта экиладиган минтақаларда йиллик 
ѐғингарчилик миқдори ўртача 100-200 мм дан ошмайди. 
Шунинг билан бирга мамлакатимиз пахта етиштирадиган 
давлатлар ичида энг шимолий нуқтада жойлашгани учун 
фойдали ҳароратлар йиғиндиси ҳам унчалик кўп эмас. Баҳор 
серѐғин ва совуқ бўлиши, куз эрта келиши ғўза ва кузги 
буғдойни 
парваришлашда 
кўпгина 
қийинчиликларни 
келтириб чиқаради. Шунга қарамасдан пахтакор ва 
ғаллакорларимиз 
илм 
фан 
ютуқларидан, 
илғорлар 
тажрибаларидан унумли фойдаланиб, эртаги ва мўл ҳосил 
олишни 
таъминлайдиган 
агротехник 
тадбирларни 

---

7 
қўллашлари натижасида мўл ва сифатли пахта ва дон 
етиштирмоқдалар. 
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти қошидаги қишлоқ 
хўжалиги ва озиқ-овқат масалалари билан шуғулланувчи 
ФАО 
ташкилоти 
маълумотига 
қараганда, 
жаҳонда 
зараркунанда, касалликлар ва бегона ўтлар сабабли ҳар йили 
ҳосилнинг 
30-35 
фоизи 
нобуд 
бўлмоқда. 
Айрим 
ривожланаѐтган давлатларда бу кўрсаткич 50 фоиздан ошади. 
Бу борадаги камчиликларни бартараф этиш учун аввало 
қишлоқ хўжалик экинларига талофат етказаѐтган зарарли 
организмларнинг тур таркиби, биоэкологияси ва зарар 
етказиш даражаларини ҳамда ривожланиш динамикасини 
ўрганиш ва шулар асосида уларга қарши курашиш ва мақбул 
агротехнологик тадбирларни қўллаш ҳамда амалий тавсиялар 
ишлаб чиқиш мақсадга мувофиқдир.
Республикамиз экин майдонларининг бешдан тўрт 
қисми текисликдан иборат бўлиб, қуйидаги минтақаларга 
бўлинган: