B. M. Mamatkulov, X. E. Rustamova jamoada hamshiralik

Jadval 5.1 
Yosh (yillarda) 
Aholi tarkibi (ja’miga nisbatan % da) 
Progressiv tip 
Statsionar tip 
Regressiv tip 
0 – 14 
30 
25 
20 

---

86 
15 – 49 
50 va undan yuqori 
50 
20 
50 
25 
50 
30 
Aholi statikasi haqidagi ma’lumotlarni olish uchun asosiy manba 
bo‘lib davlat tomonidan davriy ravishda o‘tkaziladigan aholini 
ro‘yxatga olish hisoblanadi. Aholini ro‘yxatga olish
– 
bu aholi soni, 
uning tarkibi va joylashishini aniqlashdir. 
Aholi ro‘yxati lahzalik prinsipiga asoslangan bo‘lib, u aniq bir 
kun va soatda, aholi eng kam harakat qiladigan payti, qish faslining 
dekabr yoki yanvarida o‘tkaziladi va u barcha aholini ro‘yxatdan 
o‘tkazishga asoslangan. Aholini ro‘yxatdan o‘tkazish barcha territoriya 
bo‘yicha bir xil dastur va reja asosida bevosita so‘rov usullari orqali 
amalga oshiriladi. Aholini ro‘yxatdan o‘tkazish juda katta mehnat, 
kuch, mablag‘ni talab qilganligi uchun ham odatda 10 yilda bir marta 
o‘tkaziladi.
O‘zbekiston Respublika aholisi oxirgi 1989 yil 12 yanvarda 
yoppasiga o‘tkazilgan aholi ro‘yxatiga muvofiq 19 million 905 ming 
kishini tashkil etdi. 2015 yilda O‘zbekiston aholisining soni 31575,3 
mlnni tashkil etdi. Shundan qishloq aholisi 49,4% va shahar aholisi 
50,6% tashkil etdi
.
Dunyo bo’yicha O’zbekiston aholi soniga ko’ra 42 
o’rini, markaziy osiyo respublikalari ichida O‘zbekiston aholi soni va 
zichligi jihatidan birinchi o‘rinni egallaydi.
Aholini ruyxatga olish qo‘yidagi printsiplarga asoslangan holda olib 
boriladi: 
1)
Davriylik (ko‘pgina davlatlarda har 10-yilda, iqtisodiy 
rivojlangan davlatlarda – 5-yilda). 
2)
Umumiylik (barcha aholi hisobga olinadi). 
3)
Yagonalik (yagona shakldagi anketalardan foydalaniladi). 
4)
Aniq belgilangan vaqtda olib borilishi (25 dekabrdan – 5 
yanvargacha). 
5)
Ma’lumotlarni so‘rov usuli bilan yig‘ish. 
6)
Ma’lumotlarni markazlashgan holda tahlil qilish. 
Aholi to‘g‘risidagi ma’lumotlar uning istiqbolini aniqlashda, milliy 
xo‘jalik sohalarini rivojlanishini rejalashtirishda, aholining sanitariya 
holatini baholash va salomatligining turli ko‘rsatkichlarini hisoblashda, 
nohush sanitariya-epidemiologik tadbirlarni baholash maqsadida 
foydalaniladi.