B. M. Mamatkulov, X. E. Rustamova jamoada hamshiralik

18
19
20
21
22
23
24
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
rasm 1. chiziqli diagramma 
Ustunli diagrammalar
 
chiziqli diagrammalar kabi tuzilgan
bo`ladi, bunday diagrammalar hodisaning dinamikasini ko`rsatish uchun 
emas, balki ularning ma`lum vaqt oralig`idagi yoki territoriyalardagi 
kattaliklarini solishtirish uchun qo`llaniladi (rasm 2).
0
5
10
15
20
25
30
2000
2005
2010
2015
rasm 2. ustunli diagramma 
Sektorli diagrammalar
 
aylana yoki lenta shaklida bo`lishi 
mumkin. Aylana shaklidagi sektorli diagrammalarda o`rganilayotgan 
hodisaning ayrim bo`laklari aylananing sektorlari sifatida tuziladi. 
Bunday diagrammalar ko`pincha ekstensiv ko`rsatkichlarda ifodalangan 
hodisalarni tasvirlash uchun qo`llaniladi (rasm 3).

---

79 
30
25
35
10
 
rasm 3. sektorli diagramma 
Lenta shaklli diagrammalar
.
Bunday diagrammalarni tuzish 
uchun to`g`ri burchakli to`rtburchak tanlab olinib, o`rganilayotgan 
hodisaning kattaliklariga qarab bo`laklarga ajratiladi (rasm 4).
30% 
20% 
40% 
10% 
rasm 4. Lentali diagramma 
Aylana va lentali diagrammadan ikki yoki undan ko`p bo`lgan
majmualarning yoki bir xil hodisalarning vaqt orasidagi kattaliklarini 
taqqoslash uchun ham foydalaniladi.

Radial diagrammalar.
 
Bunday diagrammlar tug`ilish, kasallanish 
va o`lim ko`rsatkichlarini yilning mavsumiga (kun, xafta, dekada ,oy) 
qarab o`zgarishini tasvirlash uchun qo`llaniladi. Radial diagrammalarni 
tuzish hodisa kattaliklari yil davomida (kun, hafta) necha marta 
bo`linib o`rganilgan bo`lsa, Shuncha bo`lakka bo`linadi (masalan: 
hodisalar har bir oy bo`yicha o`rganilgan bo`lsa, aylana 12 bo`lakka 
bo`linadi (rasm 5). 

---

80 
rasm 5 Radial diagramma 
Radial diagrammada aylananing radiusi hodisaning bir yildagi 
o`rtacha kattaligiga teng deb olinadi. Har bir radius esa o`rganilayotgan 
(kasallanish 
yoki 
o`lim) 
ko`rsatkichining 
tegishli 
oylaridagi 
kattaliklariga qarab ajratiladi. Agar yilning ma`lum oylarida o`rganilgan 
ko`rsatkich yilning o`rtacha ko`rsatkichlaridan yuqori bo`lsa, unga 
tegishli radiusni davom ettirish lozim (aylananing tashqarisiga davom 
ettiriladi), agar kichik bo`lsa aylananing ichki qismida qoladi. Yilning 
oylari tegishli radiuslarga soat strelkasi yo`nalishida belgilanadi 
(yuqoridan o`ngga, pastga, keyin chapga va yuqoriga). Belgilangan 
nuqtalar bir - biri bilan siniq chiziqlar orqali tutashtiriladi.