B. M. Mamatkulov, X. E. Rustamova jamoada hamshiralik

1)
 
380 – 39 
100 – X P
1
 = 10,3 % 
 

---

73 
2)
 
250 – 90 
100 – X P
2
= 36,0 % 
 
P · q 10,3 · (100-10,3) 
3) m = ±√ ――― = ±√ ――――――― = ±1,56 
n 380 
P · q 36 · (100-36) 
4) m = ±√ ――― = ± √ ――――――― = ±3,03 
n 250 
Р
1
 – Р
2
36,0 - 10,3 
5)
 
t = ――――― = ――――――― = 7,5 
√m
1 
2
 + m
2
2
√3,03
 
2
 + 1,56
2
Xulosa: ko`rsatkichlar orasidagi tafovut, farqning xatoligidan 7,5 marta 
katta. Demak, ko`rsatkichlar orasidagi farqni haqiqiy deb qabul 
qilishimiz mumkin. Shunday qilib, yangi ishlab chiqilgan vaktsina 
samarali bo`lib, u bilan bolalarni emlash qizamiq kasalligini keskin 
kamayishiga olib keladi.
 
4.5. Dinami
k 
qatorlar va ularni tahlil qilish usullari
Sog`liqni saqlash sistemasining, tibbiyot muassasalarining ish 
faoliyatini, aholining tabiy harakatini, qolaversa ayrim hodisalarni vaqt 
mobaynida o`zgarishini tahlil qilish uchun dinamik qatorlardan 
foydalaniladi. Hamshiralar ham o’z faoliyatida dinamik qatorlardan ko’p 
foydalanishadi, yani hududida aholi soni yillar davomida o`zgarishini, 
ma’lum bir yillar orasida bolalarni emlash bilan qamrab olish, 
kasalanish, tug’ilish, o’lim va boshqa ko’rsatkichlarni tahlil qilishda.
Shuning uchun ham dinamik qatorlarni to`g`ri tuzish, va tahlil qilish 
muhim ahamiyatga ega.
Bir turdagi bir-biriga taqqoslanayotgan kattaliklardan iborat 
bo`lgan va hodisalarni ma`lum vaqt mobaynida o`zgarishini 
xarakterlaydigan qatorlar - dinamik qatorlar deb ataladi.
Dinamik qatorlarning kattaliklari, qatorning darajasi deb ataladi. 
Dinamik qatorlar mutloq sonlardan, nisbiy va o`rtacha qiymatlardan 
tuzilgan bo`lishi mumkin. Dinamik qatorlar ikki turli bo`lishi mumkin: 

---

74 
oddiy va murakkab. Oddiy dinamik qatorlar mutloq sonlardan, 
murakkab dinamik qatorlar esa nisbiy va o`rtacha qiymatlardan
tuzilgan bo`ladi.
Hodisani qaysi vaqt oralig`idagi o`zgarishlarni ko`rsatishiga qarab 
oddiy dinamik qatorlar o`z navbatida 2 xil bo`lishi mumkin: lahzalik va 
intervalli. Lahzalik qatorlar hodisani aniq bir olingan sanadagi 
o`zgarishlarini ko`rsatadi (masalan: yilning boshi 1 yanvar, yoki
yilning oxiri 31 dekabr).
Intervalli qatorlar – hodisani ma`lum bir vaqt oralig`idagi 
o`zgarishlarini ko`rsatadi (masalan: bir oy, bir kvartal, bir yil 
mobaynida).
Lahzalik qatorlarga misol qilib 1 yanvar yoki 31 dekabrga olingan 
muqim shifoxonalardagi o`rinlar soni, poliklinikalar, dispanserlar, 
tug`ruqxonalar soni, vrachlar, hamshiralar soni va hokazolarni olish
mumkin.
Intervalli dinamik qatorlarga yil mobaynida olingan tug`ilish,
kasallanish, o`lim, shikastlanishlar soni misol bo`ladi . Interval qatorda 
olingan davr (yil, oy, hafta, kun) hodisani o`zgaruvchanligiga bog`liq, 
hodisa qancha sekin o`zgarsa, davr shunchalik katta olinadi.
Dinamik qatorlarni tahlil qilish uchun quyidagi ko`rsatgichlardan 
foydalanilanadi.
1. Mutloq o`sish (kamayish); 2) O`sish sur`ati (kamayish); 3) 
Yiriklashish sur`ati (kamayish); 4) Bir foiz o`sishning mutloq miqdori; 
5) Yaqqollik ko`rsatkichi.
Misol: «N» shahridagi zotiljam kasalligi bilan og`rigan bemorlarni 
muqim shifoxonalarda o`rtacha davolanish muddatlari (kunlarda) jadval
4.9.