B. M. Mamatkulov, X. E. Rustamova jamoada hamshiralik

jadval 4.12 
N nomidagi
 tumanda chaqoloqlar o’limi ko’rsatkichning dinamikasi 
Yil 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
2015 
o’lim ko’rsatkichi
 
%
0 
11, 0 
9, 8 
8, 0 
9, 2 
8, 2 
8, 6 
8, 5 
7, 9 
O`zgaruvchan o`rtacha 
arifmetik qiymat 
- 
9, 6 
9,0 
8, 7 
8, 6 
8, 4 
8, 3 
- 
Ushbu usul dinamik qatorni ma`lum darajada tekislab, 
o`rganilayotgan hodisaning asosiy qonuniyatlari ochib berishga yordam
beradi. 
 
4.6 Grafik tasvirlar, turlari, qo‘llanilishi 
Statistik tadqiqotlar natijasida olingan ma`lumotlar jadval tarzida 
keltiriladi. Ammo, ko`p hollarda jadvalda keltirilgan qiymatlar orqali 
tahlil etilayotgan hodisani ko`rinarliroq, yaqqolroq qilib yoritish 
imkoniyati bo`lmaydi. Olingan natijalarni ko`rgazmali qilish, yahshiroq
o`zlashtirish va ilmiy tahlilni osonlashtirish uchun turli diagrammalar 
ko`rinishidagi grafik tasvirlar qo`llaniladi
Grafik 
tasvirlar 
uch 
turli: 
diagramma, 
kartogramma, 
kartodiagramma shaklida bo`ladi. Sanitariya statistikasida eng ko`p
qo`llaniladigan grafik tasvirlardan biri diagrammalardir. Diagrammalar 
o`z 
navbatida 
chiziqli, 
ustunli, 
sektorli, 
radial 
va 
figurali 
diagrammalarga bo`linadi.
Chiziqli diagrammalar.
To`g`ri, egri, bukri chiziqlar shaklida 
bo`lishi mumkin. chiziqli diagrammalarni tuzish uchun koordinatadan 
foydalaniladi. Buning uchun abtsissa (gorizontal) va ordinata (vertikal) 
o`qlari chizilib, ular kesishgan nuqta «0» deb olinadi va shu qiymatlarga 
qarab teng bir xil bo`laklarga ajratiladi. So`ngra abtsissa o`qida 
belgilanayotgan nuqtalardan tasvirlanayotgan hodisaning kattaliklariga 
teng bo`lgan balandlikda ordinata o`qiga parallel chiziqlar tortiladi. Har 
bir 
o`tkazilgan 
ordinatalarning 
oxirgi 
nuqtasi 
bir-biri 
bilan 
tutashtirilgandan so`ng, o`rganilayotgan hodisaning dinamikasini 
ko`rsatuvchi chiziqli diagramma hosil bo`ladi. 
Bunday diagrammaga misol qilib bemorlarning haroratini o`lchash 
varaqasini olish mumkin. chiziqli diagramma ma`lum hodisaning 

---

78 
ko`rsatkichlarini 
vaqt 
oralig`idagi 
o`zgarishlarini, 
dinamikasini 
tasvirlash uchun qo`llaniladi. chiziqli diagrammlardan ikki hodisani
o`zaro bir - biriga bog`liqligini (vazn va bo`y) tasvirlash uchun ham
qo`llaniladi (rasm 1).