Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Ц
Циклик ишсизлик – иқтисодий циклнинг инқироз фаза
-
си билан боғлиқ равишда вужудга келадиган ишсизлик.
Ч
Чайқовчи – олиб сотар; ўз манфаати учун даромад олиш 
мақсадида товар ва маҳсулотларни сотиб олиб, устига устама 
қўйиб сотувчи шахс.
Чайқовчилик – турли молларни арзон олиб, қиммат 
сотиш билан даромад топишни кўзлайдиган фаолият, ман 
этилган тижорат иши; хуфёна иқтисодиётнинг бир қисми. 

---

388
Чайқовчилик –
турли товарларни арзон сотиб олиб, уларга 
технологик ишлов бермасдан қиммат сотиш билан даромад 
топишни кўзлайдиган фаолият тури. Чайқовчилик объекти 
тақчил (дефицит) товарлардир.
Чакана нархлар – товарлар бевосита истеъмолчиларга 
сотиладиган нархлардир.
Чартер – фрахт шартномасининг мавжудлиги ва унинг 
мазмунига гувоҳлик берувчи ҳужжат. Фрахт битимларининг 
қуйидаги кўринишлари мавжуд: рейсли чартер, тайм – чар
-
тер, бэрбоут ёки димайз – чартер.
Чегара олди савдоси – давлат чегараларидаги мах
-
сус жойларда мамлакатлар ўртасида ташкил қилинган ўза
-
ро олди – берди савдоси; савдо ва тўлов битимлари, йиллик 
протоколлар асосида қўшни давлатлар чегара олди музо
-
фотларининг савдо ташкилотлари ва фирмалари томонидан 
амалга ошириладиган Халқаро товар айирбошлаш тури.
Чегарали нафлилик қўшимча товарлар миқдори бера
-
диган қўшимча қониқишни билдиради.
Чегарали харажатлар (маржинал харажатлар) бир бир
-
лик қўшимча маҳсулот ишлаб чиқариш натижасидаги хара
-
жатларда юз берган ўсишни билдиради.
Чегирма – товар ва хизматларни сотишни 
рағбатлантириш мақсадида уларни сотиб олаётган хари
-
дорлар учун баҳоларни маълум миқдорга камайтириш. 
Мавсумий чегирма 
– мавсум тугаётганлиги учун ушбу мав
-
сумга мос товар ва хизматлар баҳоларини камайтириш. 
Кўп миқдорда сотиб олинаётган моллар учун бериладиган 
чегир ма –
кўп миқдорда товар сотиб олаётган харидор учун 
баҳони камайтириш. 
Нақд пул тўланганлиги учун чегирма 
– 
зудлик билан нақд пул тўлаган харидорлар учун баҳони ка
-
майтириш. 
Функционал
чегирма 
– товарларни сотиш, сақлаш 
ва унинг ҳисобини юритиш каби вазифаларни бажараётган, 
товар ҳаракатини таъминловчи ходимларга ишлаб чиқарувчи 
томонидан бериладиган чегирма.
Чек – қимматбаҳо қоғознинг бир тури: қонунчиликда 

---

389
кўрсатилган шаклга эга махсус пул ҳужжати. Чекни имзо
-
лаганнинг жорий ҳисобидан муайян суммани бериш ёки 
бошқа ҳисобга ўтказиш ҳақида банки муассасаларидан ўзига
тегишли счёт орқали пул эгаси зарурат туғилганда ўша чекка 
керакли суммани ёзиб, қарз берувчи муассасалардан (одатда, 
давлат банки муассасаларидан) ўзига тегишли счёт орқали 
пул олиш ҳуқуқига эга бўлади. Чек тўлов обороти жараё
-
нини тартибга солиш мақсадида ишлатилади. 
Чек 
– чек им
-
золаганнинг жорий ҳисобидан муайян суммани бериш ёки 
бошқа ҳисобга ўтказиш ҳақида банкка берган ёзма фармой
-
ишидир.