Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Солиқ оғирлиги – солиқ тўловчининг ҳамма солиқлар 
ва тўловларни давлат фондларига тўлашдир. Мамлакат 
миқёсида солиқ оғирлиги ҳамма тўланган солиқ ва тўлов
-
ларнинг ЯИМдаги салмоғи сифатида ифодаланади. Аммо 
солиқ оғирлиги аниқ солиқ тўловчининг олган даромадига 
нисбатан жами тўлаган солиқлари ва тўловлари салмоғидир. 
Бу масалада ҳам анчагина баҳслар мавжуд. Агар солиқ тў
-
ловчи солиқларни тўғри тўлаган бўлса, унга солиқ оғирлиги 
мос келади. Лекин, эгри солиқларда ҳуқуқий тўловчилари 
корхоналар ҳисоблансада, охир оқибатда солиқ оғирлиги 
истеъмолчи аҳоли зиммасига тушади. Бу ерда эгри солиқлар 
ҳисобига аҳолининг реал даромади камаяди. Иқтисодчилар 
солиқ оғирлигини макро ва микро даражада, соҳалар бўйи
-
ча аниқлаш лозимлигини кўрсатиб ўтадилар. Бу муаммони 
ечиш солиқларнинг энг қийин ва энг зарур масаласини ҳал 
қилиш демакдир.

---

320
Солиқ солишнинг соддалаштирилган тартиби – 
солиқ солишнинг айрим тоифадаги солиқ тўловчилар 
учун белгиланадиган ҳамда айрим турдаги солиқларни 
ҳисоблаб чиқариш ва тўлашнинг, шунингдек улар юзаси
-
дан солиқ ҳисоботини тақдим этишнинг махсус қоидалари 
қўлланилишини назарда тутувчи алоҳида тартиби.
Солиқ ставкаларининг турлари. Ўзбекистон солиқ 
қонунчилигида солиқ ставкаларнинг асосан уч тури амал 
қилади: пропорционал, прогрессив ва нолли ставкалар. 2002 
йилдан бошлаб юридик шахсларнинг фойда солиғи ва мол-
мулк солиғи бўйича асосий ставкага қўшимча регрессив 
ставка (имтиёз тариқасида) қўлланила бошланди.
Солиқ ставкаси – солиқларни ҳисоблашда солиқ ба
-
засининг ҳар бир бирлиги ҳисобига тўғри келадиган солиқ 
меъёрини ифодалайди. 
Солиқ ставкаси
– объектнинг ҳар 
бирлиги учун давлат томонидан белгилаб қўйилган меъёр
-
дир, яъни давлатнинг солиқ объектидаги улуши, ҳиссасидир. 
Солиқ ставкаси икки усулда белгиланади: қатъий ставкалар
-
да (сўмларда) ва нисбий ставкаларда – фоизларда ифодала
-
нади. Бозор иқтисодиётига ўтиш ва инфляция шароитида 
нисбий ставкаларни қўллаш мақсадга мувофиқдир. Бундай 
ҳолда бюджет инфляциядан кўп маблағ йўқотмайди. Агар 
ставка сўмларда ҳисобга олинса, солиқлардан тушган бюд
-
жет даромади йил охирига бориб, ҳеч қандай иқтисодий 
аҳамиятга эга бўлмайди.