Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Сменалилик коэффициенти
 
– ускуналарнинг вақт бўй
-
ича иш билан таъминлаш даражаси кўрсаткичи; сутка даво
-
мида ишлаб берилган машина-сменаларнинг ўрнатилган бар
-
ча сменалар сонига нисбати орқали аниқланади.
Смета – қурилиш, монтаж ишлари, асбоб-ускуналар со
-
тиб олиш учун кетган меҳнат, материал ва пул харажатлари 
миқдори белгиланган ҳужжат; молия режасининг бир тури 
бўлиб, унда асосан харажатлар акс эттирилади.
Солиқ бўшлиғи – назарда тутилаётган солиқ тушумла
-
рининг суммаси билан реал йиғилган даромад ўртасидаги 
фарқ.
Солиқ имтиёзи – солиқ тўловчиларнинг айрим тоифа
-
ларига қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда солиқ
тўлашдан тўлиқ, қисман ва вақтинча озод қилиш шакли.
Солиқ кредити – бюджетга тўланиши лозим бўлган 
солиқ суммасини маълум муддатга камайтириш, кечикти
-
риш, бўлиб-бўлиб тўлаш ёки солиқни қайтариш шакли.
Солиқ қарзини тўлашни кечиктириш – солиқ 
суммасини бўлиб-бўлиб тўлаш вақтинчалик молиявий 
қийинчиликка эга бўлган корхоналарга давлат томонидан 
ёрдам кўрсатиш мақсадида тўлаш муддатини солиқ тўлов
-
чи қарз суммасини бир йўла ёки босқичма – босқич тўлаган 
ҳолда кейинроқ муддатга кўчиришдан иборатдир.

---

319
Солиқ манбаи – бу субъектнинг даромадидир. Баъзи 
солиқларда даромад ва фойда ҳам солиқ объекти, ҳам солиқ 
манбаи бўлади. Лекин бошқа солиқларда объектлар ҳар хил, 
манба эса – даромад бўлади. Солиқларнинг шундай қонуни 
борки, улар ҳеч қачон манба миқдоридан (объектдан) ор
-
тиб кетмаслиги лозим. Акс ҳолда манба йўқолади. Тарихда 
бунга мисоллар бор. Мустабид советлар даврида (1962 й) 
ҳайвонларга пул солиғи чиққан эди. Бу солиқ объектдан кат
-
та бўлганлигидан моллар боши кескин камайиб кетди, чорва
-
чилик ҳароб бўлди. Ҳар қандай тўғри солиқ оқибат натижада 
даромаддан олинади.
Солиқ объекти – солиқ солинадиган даромад, хара
-
жат, оборот ёки мулклар қийматидир. Унинг фойда, иш 
ҳақи, қўшилган қиймат, ер, иморат, жами харажат каби тур
-
лари мавжуд. Масалан, ҚҚСда объект ортилган маҳсулот
(бажарилган иш ва хизматлар) оборотидир, даромад 
солиғида – даромад (фойда), мол-мулк солиғида – мулк 
қиймати, ер солиғида ер майдони ва бошқалардир.