() 'via lerak, ho j i mirak,
Kenja buva, hammasi bo 'lib
о 'n barmoq (qarsak chalinadi).
Bu o ‘yin qayta-qayta takrorlansa, o'quvchilarning 10 soni ichida qo'shish va
ayirish haqidagi bilimlarini m ustahkamlashga yordam beradi.
“ M ening o‘rnim q a y e rd a ? ” o'yini
Didaktik topshiriq:
I dan 10 gacha bo'lgan
raqamlarning tartib bilan
joylashishi haqidagi bilimni mustahkamlash.
O'yin topshirig‘i:
o'quvchilarga 1 dan 10 gacha raqamlarning tartib bilan
joylashuvini. ularni bir-biri bilan taqqoslashni o'rgatish.
O'yin mazmuni:
O 'quvchilar o 'y in qoidasi bilan tanishtiriladi. Sinfdagi
u*quvchilaming qo'lig a 1 dan 10 gacha bo'lgan sonlar yozilgan sonli kartochka
turqatib chiqiladi. S o'ngra ularga shunday topshiriq beriladi: qo'liga kartochka
lekkan bolalar doska oldiga kelib, o 'z o'rnini bilib saflanadilar. Bolalar qo'llaridagi
sonli kartochkaga qarab safdagi o 'z o'rinlarini to 'g 'ri topa olishlari kerak. 1
ruqamli bola birinchi o'rinda, 2 raqamli bola 1 raqamli bola keyin, 3
raqamli bola
usa 2 raqamli boladan keyin kelib turishi kerak. Shunday qilib, bolalar safda
quyidagi tartibda turib olgan b o '1 ishlari kerak: ( 1 ) 2 3 4 1 5 ] 6 8 (9) 10.
Tarbiyachi bolalarga quyidagi topshiriqlarni beradi:
1-topshiriq.
1 soni 2 dan nechta kam? O'rtoqlaringizning qo'lidagi
ruqamlarga qarab, taqqoslab aytib bering.
2-topshiriq.
5 soni 4 dan nechta ortiq?
O rtog'ingizning qo'lidagi kartochkaga qarab. taqqoslab aytib bering.
3-topshiriq.
9 sonining oidi qo'shnisi nechta? (qaysi son?) 8, 6 sonining orqa
qo'shnisi necha? 7 ekanini aytib bera olishlari kerak.
4-topshiriq.
8 soni qaysi sondan keyin, qaysi sondan oldin keladi.
Hit o'yinda hamma bolalarning qo'llaridagi kartochkalarga qarab to 'g 'ri va
teskari tartibda sanashga o'rgatiladi. Yana bu o'yinda safda o 'z o'rnini adashtirib
b o l a l a r n i n g x a t o s i t u s h u n t i r i l i b , o ' z o ' r n i d a t u r i b o l i s h l a r i u q t i r i l a d i .
M . i s a l a n . 6 s o n i n i n g o ' r n i g a 7 s o n i t u r m a y d i . 7 so n i 6 s o n i d a n k e y i n k e l i s h i
127
tushuntiriladi yoki 9 sonidan oldin 10
soni kelmaydi, 10 soni 9 sonidan keyin
kelishi tushuntiriladi. Demak, bu o ‘yin orqali bolalar har bir raqamning o 'z o'rni
bor ekanligini o'zlashtirib oladilar.
Zamonaviy m atem atikada „son” , „figura” va boshqa tushunchalami
asoslashda to'plam lar nazariyasidan foydalaniladi. Bu o 'z navbatida bolalarda
miqdoriy munosabatlarni shakllantirishga va natural son haqidagi tushunchani
paydo qilishga sharoit yaratadi. M isol tariqasida mantiqiy harakatli o'yinlardan
birini olish mumkin. Bunda bolalar ikki guruhga bo'linadilar va guruh sardorini
saylaydilar. Tarbiyachi bolalarga o 'y in
qoidasini tushuntiradi, bunda sardor borib,
belgilangan doira ichiga shaklning bir qismini chizib qaytadi, navbatdagi bola
boshqa qismini, o'y in so'ngida berilgan namunadagi shakl chizilishi lozim, o'yinni
shunday tashkil qilish kerakki, shaklning har bir detali
guruhdagi bolalarga yetarli
tarzda bo'lishi va oxirgi bola oxirgi detalni chizib tugatishi lozim. Qaysi guruh
oldinroq chizib tugatsa, u guruh g'o lib hisoblanadi va bunda shaklning sifatiga
ham baho beriladi. O 'yinda «quyon» shakli tanlanishi mumkin.
M ana shu shaklni chizishda 2 ta guruhda 14 ta bola, y a’ni 7 tadan bola
ishtirok etadi. O 'yin oxirida suhbat uyushtiriladi. Savol-javob tashkil etilib, mana
shu quyon haqida qisqacha ertak yoki hikoya tuziladi. O 'yinni
boshqacha tashkil
etish ham mumkin. M asalan, "m evalar” va “sabzavotlar”dan iborat tarqatma
rasmlar orasidan guruhlar ularga topshirilgan ko'rsatm aga binoan "m eva” yoki
•'sabzavot”ni topib, “doira” ichiga joylashtirib qaytishlari lozim bo'ladi va har
safargidek har bir bola bittadan rasm qo'yib kelishi kerak, bu rasmlarda harflar
yoki sonlarni ifodalash ham mumkin. Bunday o'yinlar
uchun tanlagan u yoki bu
mavzu bola uchun aTimiy faoliyat davomida o'rganilgan, o'zlashtirilgan bo'lishi
kerak. Sog'lom lashtirish oylarida qo'llash ham mumkin. Bunday mantiqiy
harakatli o'yinlarni o'ynash bola uchun faqatgina ijobiy samara beradi va nafaqat
aqlan, jismonan, ruhan rivojlanadi, balki bog'lanishli nutqi ham shakllanib boradi.
Ta'lim iy faoliyat sifatini oshirishda mantiqiy masalalardan foydalanish
yaxshi natija beradi. Masalan:
1-m asala: Besh kishi o'rtasida beshta olmani bo'lish kerak. Ammo baribir
128
siivaldu bitta olm a qolishi kerak. Buni qanday amalga oshirish rnutnkin?
Javob:
Bir kishiga olma savati
bilan beriladi
2-m asala: Spektaklda to ‘rt kishi qatnashdi. Birinchi pardada uch kishi.
ikkinchi pardada esa ikki kishi qatnashdi. Bu qanday bolishi mumkin edi?
Javob:
Birinchi va ikkinchi pardalarda ham bir kishi o'ynagan.
M antiqiy o‘yinlar bolalarni katta yoshlilar olamiga kirib borishiga yordam
beradi. Hayotida k o ‘rgan narsalarini amalda qo‘llash ko’nikmasini shakllantiradi.
Agar mantiqiy o ’yinlar she’riy shaklda b o ‘lsa, bolalarning tasaw urlari, fikrlash
doiralari kengayib. she'riy ohangda to 'g 'r i javob qaytarishga o ‘rgatib boriladi.
M asalan:
Do'stlaringiz bilan baham: 
