O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti «biologiyа» kafedrasi

Postembrional rivojlanish 
Xayvon va o‘simlik organizmlarining embrional hamda postembrional davrlarining 
xususiyatlari (nafas olish, qon aylanish, oziqlanishni aniqlovchi omillar). Birlamchi va 
ikkilamchi jinsiy belgilar, ularning ekologik va biologik ahamiyati. Embriologik 
tadqiqotlarda ekologik uslublardan foydalanish. 
Embriologiya va gistologiyasining
tibbiy jihatlari 
Organlarning rivojlanishi va turli anamaliyalariga sababchi omillar. Xayvon 
organizmida a‘zolar: nerv, oshqozon-ichak yo‘llari, siydik va tanosil, endokrin, muskul 
hamda skelet sistemalarining shakilanishi.
Tur sifatida, organizmlarning atrof-muxitga sharoiti (xarorat, suv, xavo, atmosfera bosimi, 
yorug‘lik va boshqa nurlar, elektr, magnit maydonlari) va kimyoviy ta‘sirlariga moslashuvi. 
Anabiozga olib kelgan sabablar. 
 
Amaliy mashg’ulotlarni tashkil etish bo’yicha tavsiya va ko’rsatmalar
Amaliy mashg‘ulotlar talabalar tomonidan nazariy bilimlarni mustaxkamlash uchun 
xar bir mavzu bo‘yicha aloxida o‘zlashtiriladi. Amaliy mashg‘ulotlar mavzularining 
mazmunidan kelib chiqib total va kesma pereparatlar, tablitsa. Sxema va vidofilmlar 
tariqasida o‘quv ko‘rgazmali qurollari yordamida o‘zlashtirilib, tasvirlari rasm daftarlariga 
tushiriladi. 
1.
Urug‘don va urug‘ xujayralarining tuzilishi va biologik xususiyatlari. Dastlabki jinsiy 
xujayralarning vujudga kelishi. Speratogenez bosqichlari sxemasi va mexanizmi. 
2.
Tuxumdon va tuxum xujayralarining tuzilishi va biologik xususiyatlari. Oogenez 
bosqichlari sxemasi va mexanizmi. 
3.
Urug‘lanish. Urchish va urug‘lanish bosqichlari. Urug‘lanishning biologik axamiyati. 
4.
Maydalanish. Murtak (zigotaning maydalanish xususiyatlari va bo‘linishning o‘zaro 
farqlari) va maydalanish sabablari. 
5.
Blastulyatsiya. Maydalanish oqibatlari. Morula va blastula turlari va farqlari. 
6.
Gastrulyatsiya. Gasrulyatsiya usullari va ularni organizm taraqqiyoti darajasiga 
bog‘liqligi. Mezoderma xosil bo‘lish usullari. 
7.
Neyrulyatsiya va o‘q a‘zolarining yuzaga kelishi. Nerv nayining xosil bo‘lishi. 
Markaziy nerv tizimining shakllanishi. Tayanch a‘zolarining boshlang‘ichi-
somitlarning shakllanishi.
8.
Qushlarning rivojlanishi. Qushlar rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlari. 
Rivojlanish bosqichlari. Diopauza jarayoni va uning axamiyati. 

---

112 
9.
Sut emizuvchilarning rivojlanishi. Yuksak organizmlarning rivojlanishining o‘ziga 
xos xususiyatlari. Sut emizuvchilarning rivojlanish bosqichlari va farqlari. 
10.
Dastlabki (provizor) a‘zolar. Embrion rivojlanishning muxitga bog‘liqligi. Anamniya 
va amniotalarning rivojlanishdagi o‘zaro farqlari. Dastlabki a‘zolarning shakllanishi, 
vazifalari va axamiyati. 
11.
Yo‘ldosh xosil bo‘lishi (platsentatsiya). Tirik tug‘ish moxiyati. Organizmlarning tirik 
tug‘ishga moslanishlari.