O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti «biologiyа» kafedrasi

 
 

---

5 
MA’RUZALAR KURSI
1-MAVZU: EMBRIOLOGIYA VA GISTOLOGIYA FANIGA KIRISH. 
Asosiy savollar: 
1. Embriologiya fanining mazmuni. 
2. Embriologiya fanining o‘rganish metodlari. 
2. Embriologiya fanining rivojlanish tarixi. 
Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar
:
preformizm, epigenez, ovistlar, 
animalkulistlar, «solib qo‘yish nazariyasi». 
1- savol bo’yicha o’quv maqsadi: 
Embriologiya qonuniyatlari negizida tarixiy 
taraqqiyot yotishi haqida fundamyontal bilimlar berish, ushbu fanning boshqa fanlar orasida 
tutgan o‘rni va organiq dunyoni bilish, o‘rganish va tafakkur qilishdagi rolini ochib berish va 
undan amalda foydalanish asosiy vazifadir. Undan tashqari bu fan yutuqlaridan tibbiyot 
qishloq xo‘jaligi, chorvachilik, baliqchilik sohalaridagi ayrim dolzarb masalalarni hal 
etishda katta ahamiyatga egaligini uqtirish.
1- savol bayoni: 
Embriologiya (embrio- embrion, logos- ta‘limot) embrion 
rivojlanishi to‘g‘risidagi fandir. Lekin bunday ta‘rif bu fan mazmunini to‘liq aks ettirmaydi, 
chunki u embrion davridagi o‘zgarishlarnigina o‘rganmaydi. Bu fan asosida rivojlanish 
qonuniyatlarini o‘rganish, organiq dunyoning taraqqiy etishi haqidagi evolyutsion 
tushunchalarni hosil qilish va materialistik dunyoqarashni shakllanishiga yordam beradi. 
Shunga ko‘ra uni organizm individual taraqqiyotining qonuniyatlari to‘g‘risidagi fan deb 
ta‘riflash kerak bo‘ladi. 
Individual rivojlanish biologiyasi fanining bir qator tadqiqot metodlari mavjud: 
tasviriy metodda individning rivojlanishi vaqtida yuz beradigan o‘zgarishlar kuzatiladi. 
Ularni bayon etish chog‘ishtirma - morfologik va eksperimyontal metodlarning vujudga 
kelishida zaruriy shart – sharoit bo‘ladi. 
Chog‘ishtirma - morfologik metodda har - xil hayvonlarning embrional bosqichlari 
bir- biri bilan taqqoslanadi. Uning yordamida har - xil tur hayvonlarning taraqqiyot 
bosqichlari o‘rtasidagi o‘xshashlik aniqlanadi. Natijada tasviriy metodning ahamiyati 
anchagina ortadi. 
Eksperimyontal metod individning rivojlanishini sun'iy o‘zgartirilgan sharoitda yoki 
uning qismlari o‘rtasidagi tipik o‘zaro munosabatlarni buzilgan sharoitda o‘rganishdan 
iboratdir. Keyingi organlarning boshlang‘ichlari ular uchun embrionda odatdan tashqari 
bo‘lgan joyga ko‘chirib o‘tkazish yo‘li bilan sodir bo‘ladi. Eksperimyontal tekshirish inson 
foydasiga shakl hosil qiluvchi protsesslarning o‘zgarishlari uchun keng imkoniyatlar beradi.
Yuqoridagi metodlardan foydalangan holda inson o‘z oldida turgan muhim vazifalarni 
hal etish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Individual rivojlanishni to‘liq o‘rganish orqali undan 
qishloq xo‘jaligining turli sohalarida keng foydalanish mumkin.