Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

 
Gemotoraks 
Plevra bo‘shlig‘ida qon to‘planishiga gemotoraks deyiladi. Plevra 
bo‘shlig‘ida to‘plangan qonning miqdoriga ko‘ra kichik, o‘rta va katta 
gemotorakslar bo‘ladi.
Klinikasi. 
Klinik manzarasi turiga bog‘lik bo‘lib, xansirash, sianoz, taxikardiya 
ko‘rinishida namoyon bo‘lib, plevropulmonal shok ham bo‘lishi mumkin. 
Gemotoraks uchun shikastlangan tomonda qovurg‘a oralig‘ining tekislanishi, 
ko‘krak qafasining bochkasimon bo‘lishi, nafas harakatlarining chegaralanishi, 
perkutor tovushning to‘mtoqlanishi, auskultatsiyada – keskin susaygan vezikulyar 
nafas eshitiladi.
73-rasm. Gemotoraksda punksiya 

---

176 
Diagnostikasi: 
obzor rentgenoskopiya, ikki proeksiyada rentgenografiya, 
tomografiya, plevra bo‘shlig‘ini ultratovush bilan tekshirish, plevra bo‘shlig‘ini 
diagnostik punksiyasi. 
Davolash. 
Gemotoraksda punksiya yoki plevra bo‘shlig‘iga drenaj o‘rnatish 
yo‘li bilan plevra bo‘shlig‘idagi qonni evakuatsiya qilish zarur (73-rasm). Davom 
etuvchi gemotoraksda operativ davo – torakotomiya va qon ketish manbasini 
bartaraf qilish kerak. 
Qorin bo‘shlig‘i a’zolarining yopiq shikastlari 
Yopiq shikastlanishlar to‘mtoq shikastlarning natijasi bo‘lib, qorin devoriga 
zarba, yiqilish, yo‘l transport hodisasi, portlashlarda suv yoki havo to‘lqini va 
boshqalar ta’siridan kelib chiqadi (74-rasm). 
Shikastlanishning xarakteriga ta’sir qiluvchi omillar: shikastlovchi agentning 
turi va kuchi, qorin devorining elastikligi, qorin devorining muskullarining tonusi, 
yog‘ kletchatkasining ko‘pligi, bo‘shliqli a’zolarning to‘lish darajasi. 
Klinikasi. 
Bo‘shliqli a’zolarning teri osti shikastlanishida –peritonit belgilari: 
qorinda og‘riqlar, qorin muskullarining himoya taranglashuvi – «taxtasimon 
qorin», Shetkin-Blyumberg simptomining musbatligi, jigar to‘mtoqligining 
yo‘qolishi, qorin bo‘shlig‘i quyi yon kanallarida to‘mtoq tovush eshitilishi, 
bo‘shliqda erkin havo aniqlanishi. 
Parenximatoz a’zolar shikastlanganda: ichki qon ketishi va o‘tkir anemiya 
belgilari, qorin bo‘shlig‘i yon kanallarida to‘mtoq tovush eshitilishi, peritoneal 
belgilar paydo bo‘lishi. 

---

177 
74-rasm. Qorin bo‘shlig‘i a’zolari yopiq shikasti 
Davolash. 
Bemor va yaradorlarni (urush vaqtida harbiy dala sharoitidan kelib 
chiqqan holda) shoshilinch ravishda operativ (shoshilinch) davolash zarur. A’zolar 
shikastlanganida choklar qo‘yiladi yoki rezeksiya qilinib, qorin bo‘shlig‘i 
sanatsiyalanadi, drenaj naychalar o‘rnatiladi. Jigarga choklar qo‘yiladi yoki katta 
charvi bilan tamponada qilinadi. Taloq shikastlanib ichki qon ketishi kuzatilganida 
splenektomiya bajariladi. Buyraklardan qon ketishda buyrak jarohatiga choklar 
qo‘yiladi, samarasiz holatlarda nefrektomiya qilinadi. Siydik pufagiga choklar 
qo‘yilib, kateter o‘rnatiladi yoki epitsistostoma qo‘yiladi.