Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

Shikastlanish kasalligi
Shikastlanish kasalligi – bu shikastlanish natijasida organizmning hayot 
faoliyatini buzilishidir, asosida gomeostazopatiya yotadi, kompleks o‘zgarishlar 
bilan kechadi, markaziy regulyasiya buzilganda hayotga xavf tug‘diruvchi 
asoratlarni keltirib chiqaradi (I. I. Deryabin).
 
Shikastlanish kasalligining turlari
1.Asoratlanmagan. 2. Asoratlangan ijobiy tugaydigan. 3. Asoratlangan salbiy 
oqibatga olib boruvchi shikastlanish kasalligi. 
Shikastlanish kasalligini davrlari:
Birinchi davr
– travmatik shok (o‘tkir davr) –
bir necha soat davom etib, 
AQH kamayishi, yurak qon tomir tizimining etishmovchiligi, mikrotsirkulyasiyani 
buzilishi, gipoksiyani rivojlanishi bilan xarakterlanadi. Adenogipofiz va buyrak 
usti bezlarining po‘stlog‘ qismi gormonlarini ortishi kuzatiladi. Bu davrda bemorga 
shoshilinch davolash choralari ko‘rsatiladi. 

---

165 
Ikkinchi davr – nisbiy adaptatsiya va ertangi asoratlar bo‘lish davri –7 
kungacha davom etadi, gipoksiyaning kamayishi va bemorning ahvoli 
yaxshilanishi bilan xarakterlanadi. Bu davrda asoratlar profilaktikasi olib boriladi. 
Uchinchi davr
– kechki asoratlar davri (kechki postravmatik) 
– faqatgina 
asoratlar rivojlangan bemorlarda bo‘ladi. Bu davrda asoratlarni davolash ishlari 
olib boriladi. 
To‘rtinchi davr
 – sog‘ayish davri
. Shikastlanganlarning to‘liq sog‘ayishi bir 
necha oydan keyin bo‘ladi. Bu davrda bemorda reabilitatsiya ishlari olib boriladi. 
Teri osti yog‘ qavati, mushak, fassiya, pay, boylam, qon va nerv tomirlarini 
teri va shilliq qavatlar butunligi saqlangan holda shikastlanishi yopiq 
shikastlanish deyiladi.
Tinch davrda va HDX da bu shikastlanishlar ko‘p uchraydi va hamshiralik 
ishida katta rol o‘ynaydi.