Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

 
Shikastlanishni profilaktika ishlarida qatnashadilar: 
ishlab chiqarish 
korxonasining rahbarlari, texnika xafvsizligi injenerlari, davlat avtoinspeksiyasi 
xodimlari, yashash uchun qurilgan binolarni ekspluatatsiya qilish xodimlari, 
maktab, bog‘cha xizmatchilari, sog‘liqni saqlash tizimi xodimlari, mahalla 
rahbarlari, aholisi. 
Travmatizm profilaktikasi uchun qilinishi kerak tadbirlar:
o‘quv ishlarini 
o‘tkazish, texnika xavfsizligi qonun, qoidalari bilan tanishtirish, mashinalardagi 
turli ximoya vositalari bilan ta’minlanish, ishchilar himoya kiyimlari, qo‘lqop, 
ko‘zoynaklari bilan ta’minlanishi. 
Yo‘l harakati xavfsizligi uchun profilaktik ishlar:
chorrahalarda svetoforlar 
o‘rnatilishi; piyoda yuruvchi aholi uchun o‘tar joylar va tunnellar qurilishi; 
transport vositalarini doimiy ravishda texnik nazoratdan o‘tkazilishi; maktabda 
yo‘l qoidalari o‘rgatilishi. 
Shikastlari bo‘lgan bemorlarni tekshirishni o‘ziga xosligi
1. Shikastlangan sohaning tashqi ko‘rinishi – shikastlanish og‘irlik darajasiga har 
doim ham to‘g‘ri kelmaydi. Masalan, ko‘krak qafasidagi kichik teshib kiruvchi 
jarohat, ichki a’zolarning shikastlanishi bilan kechadi.
2. Simptomlari yaqqol bo‘lgan shikastlanish, har doim ham inson hayotiga xavf 
solavermaydi. Qo‘shma shikastlanishlarda ahamiyatli bo‘lgan shikastlanishlar 

---

162 
tananing boshqa qismlarida bo‘lishi mumkin. Masalan, qo‘l va oyoqlardagi katta 
yaqqol jarohatda, bosh miya shikasti yoki jigar yorilishi ham uchrashi mumkin. 
3. Shikastlanishlarda umumiy o‘zgarishlar (shok, o‘tkir anemiya, travmatik 
toksikoz) bo‘ladi. Ularni o‘z vaqtida aniqlab, baholash, davolash kerak. 
Travma olgan bemorlarni anamnezini yig‘ish, ularni tekshirishga e’tibor 
berish zarur. O‘pka, yurak-tomir va boshqa hayotiy sistemalarni tekshirish, 
shikastlangan sohani ko‘zdan kechirish, ushlab ko‘rish, perkussiya, auskultatsiya 
usullaridan foydalanish kerak. Qo‘shimcha laborator-instrumental tekshirish 
usullarini ishlatish. 
Travmalangan sohadagi terining rangi, qo‘l-oyoqning kalta-uzunligi, 
konfiguratsiyasi, shakli, jarohatning katta-kichikligi, chuqurligi, xarakteriga 
(kesilgan, yirtilgan, urib olingan) ahamiyat beriladi; bo‘g‘imlarda patologik holat, 
qo‘l-oyoq o‘qini o‘zgarishi, bo‘g‘imlarni tashkil qiluvchi sohalarni bir-biriga 
munosibligi va h.k. Zararlangan sohani ikki xil vaziyatda rentgen kilish tashxisini 
aniqlashga imkon beradi. 
Qo‘l-oyoq travmalarida santimetrli lenta bilan sog‘ qo‘l-oyoqni (bo‘g‘imlarni 
burchak o‘lchagich (uglomer) yordamida o‘lchash lozim, antropometriya qilish 
zarur. Shikastlanish oqibatlarida erta va kechki, mahalliy va umumiy o‘zgarishlar 
kuzatiladi. Umumiy oqibatlar, jarohatning ta’siriga bog‘lik.