Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

Shikastlanishning xavfi va asoratlari 
Shikastlanishning xavflari quyidagi guruhlarga bo‘linadi – shikastlangan vaqtda 
ro‘y beradigan xavf: a) qon ketish; b) kollaps; 
v) hushdan ketish; g) travmatik shok; d) hayot uchun muhim a’zolarni shikasti.
Yaqin vaqt ichida ro‘y beradigan xavf
(bir necha soatdan va xafta ichida ro‘y 
beradi): a) maxalliy yiringli infeksiya; b) umumiy yiringli infeksiya; v) travmatik 
toksikoz. 
Kech ro‘y beradigan xavf va asoratlar: 
a) surunkali osteomielit; b) trofik yaralar; v) kontraktura; g) to‘qima va a’zolarning 
har- xil anatomik va funksional etishovchiligi. 
Shikastlanishni og‘irlik darajasi va asoratlarini quyidagi shart sharoitlarga 
ko‘ra aniqlanadi: shikastlanishga olib kelgan omil va uning ta’sir mexanizmi, 
shikastlanish vaqtida a’zo va to‘qimalarning anatomo-fiziologik holati, 
shikastlanuvchi a’zo yoki to‘qimada patologik holatlarni bor yoki yo‘qligi, 
shikastlanish sodir bo‘lgan vaqtda atrof muhitning holati. 
Shikastlangan bemorlar umumiy xirurgik bemorlarning 1/3 tashkil qiladi. 
O‘lim darajasiga ko‘ra shikastlanish qon-tomir kasalliklaridan keyin, o‘sma 
kasalliklari bilan bir katorda II-III o‘rinni egallaydi. Shikastlanish mehnat 
kobiliyatini yo‘qotish sabablarining ichida uchinchi o‘rinni egallaydi. Erkaklarda 
travmatizm ayollarga nisbatan ikki marta ko‘proq uchraydi. Umumiy kasallanish 
strukturasi ichida shikastlanish 40 yoshgacha bo‘lgan odamlar ichida I o‘rinni 

---

161 
egallaydi. Shikastlangan bemorlarning 1/10 qismi gospitalizatsiya qilinishga 
muxtoj bo‘ladilar. Har-xil shikastlanishlardan o‘lim darajasi O‘zbekistonda 0,23%, 
AQSh da – 0,08%, Ovrupo mamlakatlarida esa – 0,04%. O‘zbekistonda barcha 
holatlarning taxminan 1/2 maishiy, 2/5 qismini transport, 1/16 qismini ishlab 
chiqarish bilan bog‘lik bo‘lgan shikastlanishlar tashkil qiladi. Alkogolizmda 
shikastlanishlar ko‘p uchraydi.
Shikastlanishni ko‘payishi sabablari: 1) sanoatni rivojlanishi, 2) qishloq xo‘jaligi
industrializatsiyalanishi, 3) transport yo‘l harakatini oshishi. 
Shikastlanishni hisobga olish va profilaktikasi uchun quyidagi ko‘rsatkichlar 
ahamiyatga ega: 1) travma vaqtidagi holat, 2) shikastlanish joyi, vaqti, 3) turi.