|
Klassifikatsiyasi.
Murakkab va turlicha klinik va patologoanatomik
ko’rinishga ega bo’lgan kasallikni ma’lum bir tizimga solish anchagina mushkul
hisoblanadi. Shuning uchun turli xil klassifikatsiyalar taklif etilgan bo’lib, hozirgi
kunda qo’llaniladigan klassifikatsiyalar ichida V.I. Kolesov taklif etgan
klassifikatsiya byuirmuncha qulay hisoblanadi. Quyida shu turlashni keltiramiz:
1. Appendikulyar sanchiq (kolika).
2. Oddiy (yuzaki, kataral) appenditsit.
3. Destruktiv appenditsit:
a) flegmonoz;
b) gangrenoz;
v) gangrenoz-perforativ;
4. Asoratlangan appenditsit:
a) appendikulyar infil’trat;
b) appendikulyar abssess;
v) tarqalgan yiringli peritonit;
g) pileflebit (ichak tutqich venalari septik tromboflebiti);
d) sepsis.
300
Klinik manzarasi va diagnostikasi.
O’tkir appenditsitning klinik manzarasi turli-tumanligi bilan ajralib turadi, bu
hol kasallikning turigagina emas, balki Chuvalchangsi-mon o’simtaning joylanish
xususiyatlariga ham bog’liq bo’ladi.
Odatdagi hollarda, kasallik o’ng yonbosh sohasidagi o’rtacha og’riq bilan
boshlanadi, bu og’riq sekin-asta kuchaya boradi. Og’riqlar butun qorin bo’ylab
yoki kindik atrofida boshlanib, keyin o’ng yonbosh sohasiga o’tishi
mumkin.Taxminan 30-35% bemorlarda og’riq epigastral sohasida boshlanib, 4-6
soat o’tgach, o’ng yonbosh sohasiga o’tadi (Koxer - Volkovich simptomi). O’tkir
appenditsitda odatda og’riq doimiy, ba’zan esa tutib-tutib og’riydi, og’riq unchalik
qattiq bo’lmaydi. Og’riqlar intensivligi yallig’lanish jarayonining tarqalganligiga
bog’liq bo’lmaydi. Og’riq, birdaniga o’ng yonbosh sohasida boshlanib, so’ng
qorinning turli sohalariga tarqalishi mumkin. Bu holat ko’pincha,
Chuvalchangsimon o’simtaning qayerga joylashganligiga bog’liq bo’ladi.
Chuvalchangsimon o’simtaning retrotsekal joylashishida og’riqlar bel, tashqi jinsiy
a’zolar sohasiga uzatilib, buyrak sanchig’i klinikasini beradi. Chuvalchangsimon
o’simta yuqori joylashishida, xoletsistit yoki pankreatit belgilarining ba’zilari
kuzatiladi.
Ko’pchilik bemorlarda, og’riq o’ng yonbosh sohasidan o’ng oyoqqa uzatiladi.
Og’riq ko’ngil aynishi yoki 1 - 2 marta qayt qilish, tana haroratining 38-39°S
gacha ko’tarilishi bilan o’tadi. Bemor qayt qilganida, ba’zi xirurgik kasalliklaridagi
kabi qusgandan so’ng yengillik sezmaydi va bu belgi o’tkir appenditsitga xos
bo’lgan belgilardan hisoblanadi.
Qorinni paypaslab ko’rilganda, o’ng yonbosh sohasida mushaklarning
taranglashishi yoki rigidligi va og’riq belgisi aniqlanadi. Paypaslashni sog’ taraf -
chap yonbosh sohasidan boshlab, asta-sekin o’ng yonboshga o’tish maqsadga
muvofiq bo’ladi.
301
Qorinni umumiy tekshiruvidan so’ng maxsus tekshiruvga o’tiladi, o’tkir
appenditsit uchun xos bo’lgan belgilarni aniqlash lozim bo’ladi. Bugungi kunda,
o’tkir appenditsitda uchrashi mumkin bo’lgan 100 dan ortiq belgilarga ta’rif
berilgan. Biroq, ularning quyidagi yettitasini aniqlash, ko’pincha to’liq tashxis
qo’yish uchun yetarli hisoblanadi:
1.
Shchetkin – Blyumberg belgisi;
2.
Voskresenskiy (“ko’ylak sirpanishi”) belgisi;
3.
Obrazsov belgisi;
4.
Sitkovskiy belgisi;
5.
Bartom’ye-Mixel’son belgisi;
6.
Rovzing belgisi;
7.
Ivanov belgisi.
O’tkir appenditsitning destruktiv turlarida mushaklar taranglashuvi-dan
tashqari qorin pardasining ta’sirlanish simptomi, Shchetkin-Blyumberg simptomini
aniqlash mumkin: o’ng qo’l barmoqlari bilan qorin devori bosib turib, birdan
keskin ravishda qo’l tortib olinganda og’riq kuchayadi. Og’riq yallig’langan qorin
pardalarning bir-biriga tegishi yoki silkinishi natijasida paydo bo’ladi.
Ko’ylak sirpanishi belgisi faqat o’tkir appenditsit uchun xos bo’lgan belgi
hisoblanadi. Bu belgi 1940 yil, V.M. Voskresenskiy tomonidan taklif etilgan.
Bemor ko’ylagi bilan qorin devori yopiladi, so’ng o’ng qo’l barmoqlari uchi bilan
o’ng yonbosh sohasidan chapga yuzaki va keskin o’tkazilsa, og’riq kuchayadi
(Voskresenskiy simptomi, “ko’ylak sirpanishi”).
O’tkir appenditsitda qorin old devori, o’ng tomoni sohasi mushaklari-ning
taranglashishi kuzatiladi. Bunda, kindik va yonbosh suyagining oldingi yuqori
o’simtasi orasidagi masofa kichrayishi kuzatiladi. Bu belgi, Ivanov belgisi
deyiladi.
Obrazsov belgisi
–
bemor yuqoriga qarab yotgan holatda, o’ng yonbosh
sohasida eng og’riqli nuqta topiladi. Shu sohada qo’l barmoqlari ushlab turgan
holatda, bemorni o’ng oyog’ini, bukmagan holatda 90º ga ko’tarish iltimos
qilinadi. Bunda, og’riqning kuchayishi kuzatiladi. Oyoq tushiril-ganda og’riq
302
kamayadi. Ayniqsa, Chuvalchangsimon o’simta retrotsekal joylashganida
Obrazsov belgisi xos belgi hisoblanadi.
Bemor chalqancha (yuqoriga qarab) yotgan holatdan chap yonbosh sohasiga
o’tganda, o’ng yonbosh sohasida og’riqlarning paydo bo’lishi yoki kuchayishi
kuzatiladi, bunday holat Sitkovskiy belgisiga xos. Quyidagi belgi, qo’richak va
Chuvalchangsimon o’simta tutqichini cho’zilishi natijasida og’riq paydo bo’lishi
yoki kuchayishiga asoslangan.
Bartom’ye-Mixel’son belgisi. Ko’pchilik bemorlarda, chap yonbosh sohasida
yotgan holatda, o’ng yonbosh sohasini pal’patsiya qilganda og’riqlarning
kuchayishi kuzatiladi.
Rovzing belgisi
-
chap yonbosh sohasini bir qo’l bilan bosib turib, ikkinchi
qo’l bilan yengil yuqoriga qarab to’lqinsimon harakat qilinganda, o’ng yonbosh
sohasida og’riq (yo’g’on ichak ichidagi gaz harakati natijasida) paydo bo’lishi, bu
belgining musbatligidan darak beradi.
O’tkir appenditsit kasalligi bo’lgan bemorni fizikal tekshirishda rektal va
vaginal tekshirishning katta ahamiyati bor, bunda aksariyat to’g’ri ichak-bachadon
chuqurchasi (Duglas kengligi) sohasida og’riq aniqlanib, bu yallig’langan
Chuvalchangsimon o’simtaning yaqin joylashganidan yoki u yerda ekssudat
yig’ilgandan dalolat beradi. Bu tekshiruv usullari quyidagi holatlardan darak
beradi:
Chuvalchangsimon o’simta kichik chanoqda joylashuvini aniqlash uchun;
kichik chanoq infil’tratlarini aniqlash uchun;
o’tkir appenditsitni, ayollar jinsiy a’zolari patologiyasidan differensial
diagnostika qilish uchun.
O’tkir appenditsit diagnostkasida siydik va qon tahlillari muhim hisoblanadi.
Diagnoz qo’yishda qon tarkibi laboratoriya tekshiruvi – yuqori leykotsitoz: 10x10
9
– 18x10
9
l (10 000 – 18 000) gacha ortishi, leykotsitar formulaning chapga
surilishi, EChT ning oshishi kabi o’zgarishlar paydo bo’ladi va tashxis qo’yishda
303
yordam berishi mumkin. Kasallikning ayniqsa destruktiv turlarida ILI
(intoksikatsiyaning leykotsitar indeksi) oshishiga ahamiyat beriladi.
Ba’zan esa (areaktiv holatlarda), o’tkir appenditsitning destruktiv turlarida
ham laborator tahlillarda o’zgarishlar minimal bo’lishi mumkin. Shuning uchun,
tashxis qo’yishda va amaliyotga ko’rsatma bo’lib, faqatgina qon va siydik
tahlillaridagi o’zgarishlar asos bo’la olmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
