O‘zbeкiston respubliкasi

g – k
: 
bargga – barkka, eggan – ekkan, teggan – tekkan; 
e)
 
n – z
: 
bizni – bizzi, sizni – sizzi, qizni – qizzi; 
f)
 
n – t
: 
otni – otti, o„tni – o„tti, toshni – toshti; 
j)
 
n – r
: 
dorni – dorri, shaharni – shaharri: 
k)
n
– 
p
: 
gapni – gappi, qopni – qoppi
. 
Bunday misollarni ko‗plab keltirish mumkin. 
Кompozitsion derivatsiya va analitik shakl yasalishidagi 
morfonema
. Кompozitsion derivatsiya va analitik shakl yasalishi 
jarayonida so‗zga fonetik-intonatsion yaxlitlik berish uchun qator 
fonetik va morfonologik hodisa (urg‗u, tovushlar almashinuvi, fonetik 
qayta bo‗linish) ishtirok etadi. 
Qo‗shma so‗z va analitik so‗zshakllarni hosil qilishdagi 
morfonologik o‗zgarishda urg‗uning roli juda katta. 
Bu turdagi morfonologik o‗zgarishning ayrimlarini 
ko‗rib 
o‗tamiz. 
1.
Har ikki a‘zo yopiq bo‗g‗inli bo‗lganda: 
a)
n – m
: 
o„n besh – o„m besh
; 
b)
b – v
: 
belbog„ – belvog„
; 
d)
ch – 
s
: 
uch so„m – us so„m
; 
e)
b – p
: 
ichib qo„y – ichip qo„y
; 
f)
n – m
: 
o„n bir – o„m bir
. 
2.
Birinchi a‘zo ochiq bo‗g‗in bilan tugab, ikkinchi bo‗g‗in yopiq 
bo‗g‗in bilan boshlanganda: 
a)
b – v
: 
bora berdi – boraverdi
; 
b)
k – g
: 
bu kun – bugun
. 
3.
Birinchi a‘zo yopiq bo‗g‗in bilan tugab, keyingi bo‗g‗in ochiq 
bo‗g‗in bilan boshlanganda ham uzvlar yaxlitligini ta‘minlash uchun 
morfonologik hodisa (tovush tushishi) yuz beradi: 
a)
e 
tushishi: 
kelar emish – kelarmish
; 
b)
b – v 
va 
i 
tushishi: 
bosib oldi – bosvoldi
. 
4.
Fonetik qayta bo‗linish: 

---

69 
qayn ona – qaynona(m) – qayna(m) 
qayn ota – qaynota – qaynata 
qayn ini – qaynini – qayni.