Iqtisod-moliya

5. Soglom turmush tarzi psixologiyasi
Odamlar o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini shakllantirish 
borasida hal etilishi zarur bo‘lgan muammolar ichida eng 
muhimlaridan biri ulaming sog‘lom turmush tarziga nisbatan 
psixologiyasiga ta’sir ko‘rsatish va uni kerakli yo‘nalishga qarab 
o‘zgartirishdir.
Odamlarda sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga ulaming 
ichki ruhiy dunyosi va kechimnalarining nozik tomonlarini 
bilib olish va ularga ilmiy asoslangan tarzda ta’sir ko‘rsatib, 
o‘zimizning tashkilotchilik faohyatimizni odamlaming ruhiy 
jarayonlarini kerakli tomonga yo‘naltirishga qaratishimiz lozim.
Psixologik tushunchalarning dastlabkisi bilish jarayonlari 
psixologiyasidir.
Bilish jarayoni oddiy sezgi bosqichidan boshlanib, sekin-
asta murakkablashadi va idrok qilish, tasavvur etish, so‘ngra 
tafakkur qilish kabi bosqichlardan o‘tadi.

---

25
Sezish - bu markaziy asab tizimida buyumlar va hodisa-
larning sezgi a’zolarimizga bevosita ta’siri tufayli vujudga kela-
digan ruhiy jarayondir.
Tasavvur esa - buyum va hodisalarning xususiyatlari 
birligining sezgi va qiyofalar tariqasida bosh miya po‘stlog‘ida 
aks etishidir.
Qobiliyat - shaxsning ma’lum bir faoliyat turi bo‘yicha 
muvaffaqiyat bilan ishlay olish xususiyati bo‘lib, har bir inson 
onadan turli xil qobiliyat kurtaklari bilan tug‘iladi. Ularni kerakli 
tomonga qarab rivojlantirish oila va jamiyat oldida turadigan 
muhim vazifalardan bo‘lib hisoblanadi.
Ehtiyojni tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatish orqali tarbiyalash, ya’ni 
o‘zgartirish mumkin. Agar insonda nosog‘lom yashash tarziga 
olib keluvchi ehtiyojlar shakllangan bo‘lsa, uni tarbiyalash yo‘li 
bilan zarur tomonga, sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga 
qarab burishi mumkin. Demak, inson psixologiyasining bu 
xususiyatidan foydalanib, sog‘lom turmush tarzini shakllan-
tirishni tezlashtirish imkoniyatiga ega bo‘lish mumkin.
Iroda - psixologik jarayon bo‘lib, inson tomonidan o‘z 
oldiga qo‘yilgan maqsadlarga erishishni ko‘zlab, ongli ravishda, 
oldindan tanlangan faol harakatdir.
Maqsad - shaxs tomonidan o‘zining nima qilishi lozimligini, 
nimalarga erishishi kerakligini, qanday qiyinchiliklami yengib 
o‘tishi lozimligini anglab yetishdir.
Iroda jarayonining ikkinchi holati, maqsadga erishish uchun 
qanday yo‘l va vositalami tanlashi bo‘lsa, uchinchi holat - shu 
haqda qaror qabul qilish va uni bajarishdir. Shaxs tomonidan 
o‘z irodasini amalga oshirish uchun harakati uning xohishi bilan 
bo‘ladi va ma’lum vajlarga ko‘ra amalga oshiriladi.
Har bir shaxs o‘zining irodasini ishga solib, o‘zining 
qobiliyatini jamiyatga foydali bo‘lgan yumushlarga yo‘naltirishi 
lozim.

---

26