“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında islewdegi mashqalalar hám sheshimler”

“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında 
islewdegi mashqalalar hám sheshimler”
өзине жетерли, өзинде жабылган деп талқыланады. Бундай түсиникти жаратқан ҳәм 
оны раўажландырған «классикалық фундаментализм» философиялық бағдары. 
Айтылган заттың логикасында бул феноменди түсиниўимизди белгилеймиз. 
Фундаменталлық 
билимлендириўди 
топланған 
жәмийетлик 
шеберликтиң 
кеңейтирилип шығарылыўы, тийкарғы, өмир менен сыналған жетилискенликлер, 
интеллектуаллық потенциал ҳәм руўҳый байлықлар деп түсиниў керек. Ол жәмийет 
ҳәм шахстың онтологиялық, гносеологиялық ҳәм аксиологиялық тийкарын жаратыўға 
қаратылған, атап айтқанда: информациялық потенциал ҳәм илимий дүньяқарас 
тийкарын; өзгертиўши теориялық ҳәм әмелий жумыс усылларының тийкарын; 
системалық пикирлеў ҳәм дөретиў тийкарын; баҳалы қатнасықлар ҳәм бағдарлар 
тийкарын; үзликсиз билимлендириў тийкарын жаратыўға қаратылған. 
Билимлендириўди фундаменлестириўди системалық жандасыў тәрепинен корип 
шығайық. Бул дегени фундаментлестириў билимлендириў системасының барлық 
тийкаргы элементлериниң ишине өтиўи керек: билимлендириўдиң теориясына ҳәм 
методологиясына 
(педагогика 
илими), 
билимлендириўдиң 
парадигмасына, 
билимлендириўдиң мақсетлерине, мазмунына, усылларына ҳәм формаларына, 
қуралларына ҳәм шөлкемлестириў системасына ҳ.т.б.
[4]. 
Билимлендириўдиң фундаменталлық теориясын жаратыў билимлендириўди 
улыўма 
фундаментлестириўдиң 
әҳмийетли 
элементи 
болыўы 
мүмкин. 
Билимлендириўдиң теориясында ҳәм әмелиятында жүдә көп парадигмалар айтылады. 
Олардың арасында субъектли-объектли қатнасықлар тийкары бойынша ажыратып 
алынған фундаменталлық парадигмалар үшеў: мәмлекетлик-бағдарланған, шахсий-
бағдарланған 
ҳәм 
жеке-бағдарланған. 
Билимлендириўдиң 
әмелиятында 
парадигмалардың ҳеш қайсысы таза түрде әмелге асырылмайды. Соның ушын 
жәмийет ҳәм билимлендириўдиң раўажланыўының анық бир дәўиринде олардың 
қандайда бир фундаменталлық парадигманың интеграциясы ҳәм үстем болыўы 
ҳаққында, оның жүдә әҳмийетли институты сыпатында айтыўға болады [4].
Кәсиплик билимлендириўде мақсетлер системаны пайда етиўши ўазыйпаны 
әмелге асырады. Олар билимлендириў нәтийжесиниң ең әҳмийетли сыпатламаларын 
өз ишине алады. Соның ушын олар фундаменталлығы менен ажыралып турыўы керек. 
Билимлендириў мақсетлеринде (ҳәзирги түсиникте) адамның тийкарғы орнына, 
цивилизацияны сақлап қалыўдағы ҳәм раўажландырыўдағы, интеллектуаллық ҳәм 
материаллық тәжирийбени ислеп шығыўдағы ҳәм усы тәжирийбени аўладтан аўладқа 
өткериўши бас субъект сыпатында керекли дәрежеде итибар қаратылмаған. 
Адамзаттың улыўмаластырылған тәжирийбени жийнаў, ислеп шығарыў ҳәм аўладтан 
аўладқа жеткериў арқалы фундаменталлық билим, көнликпе ҳәм байлық 
көринисиндеги раўажланыўы әҳмийетли орын ийелеўи керек ҳәм билимлендириў 
мақсетлеринде көриниўи керек. Билимлендириў процессиниң фундаменлестирилиўи, 
оның фундаменталлық нызамлылығын ҳәм нәтийжелерин толығырақ қолланыў 
тийкарында, атап айтқанда гносеологияның, психологияның ҳәм физиологияның 
фундаменталлық нызамлары тийкарында болыўы мүмкин. 
Фундаменталлық билимлендириў ҳаққында бизиң түсинигимиз оның қәсиплик 
өзгешелиги менен анықластырылған. Бул, тек ғана қәнийгениң улыўма, илимий ҳәм 
методологиялық мәдениятының тийкарларын тәмийинлеўши билимлендириў болып 
қалмай, гуманитарлық ҳәм кәсиплик жумыста әмелге асырылатуғын кәсиплик 
мәденияттың тийкарлары болыпта есапланады. Бундай түсиникке бирден-бир толық 
системаға тек әмелий (арнаўлы) билимлендириўди емес бәлким улыўма 

---

Qaraqalpaqstan 
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin 
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
57