Kkkkkkkkk

 
9.3. Муаммо, танқид ва мураккаблашиш. 
Қоғоздаги фискал сиёсат билан амалдаги фискал сиёсат ўртасида катта 
фарқ бор. Шунинг учун фискал сиёсатни амалга оширишда тускинлик 
қиладиган айрим муамммоларга тўхталиб утмокчимиз. 
Фискал сиёсатни амалга ошириш айрим вақт муаммоларини хал қилишни 
талаб қилади.
1) Вақтинчалик босиб ўтилган йўлни аниқлаш - бу асосан иқтисодиётда ишлаб 
чиқариш пасайишига кетиш олдидаги ёки инфляция олдидаги қисқа вақт 

---

118 
ҳисобланади. Бу вақтда иқтисодиётнинг келажакдаги ривожланиши тўғрисида 
аниқ бир фикр айтиш қийин. Иқтисодий прогнозлаштириш Иқтисодий 
ривожланиши тўғрисида маълум бир йўл-йурик кўрсатса ҳам, иқтисодиёт тўрт 
ёки олти ойлик камайишни ёки инфляцияни босиб утган бўлади. 
2) Маъмурий сусткашлик. 
Одатда Ҳукумат томонидан иқтисодиётни 
тургунликдан олиб чиқиш учун қабул қилинадиган фискал сиёсат анча вақт 
утказиб қабул қилинади. Бу вақтда эса Иқтисодий вазият ўзгаради ва қабул 
қилинган чора-тадбирлар умуман керак бўлмай қолади. 
3) Вазифавий кечиқиш. Шунингдек ҳукуматнинг қабул килган тадбирлари 
ишлаб чиқишга жорий килгунча анча вақт утиб кетади. 
Мамлакат фискал сиёсати сиёсий аренада Ташкил топади ва бу 
Иқтисодиётни барқарорлаштириш учун фойдаланишда қийинчиликларга олиб 
келади.
1. Бошқа мақсадлар. Харажатлар ва солиқ тизими иқтисодий барқарорликка 
эришишда ягона давлат сиёсати бўлиб ҳисобланмайди. Шунингдек давлат 
умумий истеъмол ва даромадларни қайта тақсимлаш ва бошқа жараёнларни 
товар ва хизматлар билан таъминлаш муаммоларини хал қилиш каби 
вазифаларни ҳам бажариши керак. 
2. Рағбатлантирувчи чора-тадбирларга қизиқиш. Бюджет камомади сиёсий 
жиҳатдан маълум бир миқдорда қўллаб-қувватланса, бюджет ортиқчалиги эса 
катта муаммо ҳисобланади. Сиёсий жиҳатдан солиқларни камайтириш ва 
харажатларни ошириш кенг тарқалган тадбир ҳисобланади. Солиқларни 
ошириш аҳоли нарозилигига олиб келса, харажатларни камайтириш сиёсий 
жиҳатдан анча хавфлидир. 
3.Сиёсий сабабларга кўра бир-бири билан боғланган давра. Айрим 
иқтисодчилар ҳисоблашадики кўпгина сиёсий кучларнинг асосий мақсади 
мамлакат Иқтисодиётини кўтариш эмас, балки ҳукуматга сайланиш, яъни 
мансаб эгаллашдан иборатдир. Шунинг учун кўпгина иқтисодчилар сиёсий 
сабабларга кўра бир-бири билан боғланган ишчан давра тушунчасини 
киритишган. Яъни, уларнинг фикрича сиёсатчилар ўзларининг сайловчиларини 

---

119 
максимум қўллаб қувватлаш мақсадида иш олиб боришади. Бундай вазиятда 
фискал сиёсат иқтисодиётни издан чиқаришини билса ҳам хийла-найранглар 
ишлатишга ҳаракат қилишади. Демак, бундан келиб чиққан ҳолда шундай 
хулосага келишимиз ҳам мумкинки фискал сиёсат иқтисодий тебранишлар 
сабабчиси ҳам бўлиши мумкин экан. 
Ўрин алмашиш самараси. Ўрин алмашиш самараси моҳияти шундан 
иборатки, рағбатлантирувчи (камомадли) фискал сиёсат фоиз ставкалари ўсиши 
ва инвестицион харажатлар камайишига мойиллик яратади. Масалан, 
Иқтисодиёт камайиш жараёнида ва давлат фискал сиёсат тариқасида давлат 
харажатлари миқдорини оширади. Давлат пул бозорига камомадни 
молиялаштириш мақсадида чиқади. Чунки, харажатлар фоиз ставкаси билан 
тескари боғлиқликка эга. Демак, айрим инвестициялар қабул қилинмайди. 
Агарда инвестициялар давлат харажатларининг усган қисми миқдорида 
камайса фискал сиёсат самарасиз бўлган булар эди.