Kkkkkkkkk

3.4. Инфляциянинг моҳияти, турлари ва ҳисобланиш усуллари.
Инфляция
бу ялпи товар ва хизматлар баҳосининг кўпайиши ва у билан 
боғлиқ пул бирлиги харид қувватининг тушиб кетишидан иборат. Инфляция 
макроиқтисодий бекарорликни акс эттириб барча мамлакатлар учун уни 
тартибга солиш йирик Иқтисодий муаммо бўлиб ҳисобланади. Айникса ишлаб 
чиқариш тизимини бир Иқтисодий тизимдан иккинчи бир Иқтисодий тизимга 

---

39 
утаётган мамлакатларда бу анча хавфлидир. Чунки бу давр нархларни 
эркинлашуви ва шунга мувофиқ уларнинг умумий даражасини кескин ошиб 
кетиши билан боғлиқдир. Шуни ҳам таъкидлаб ўтиш лозимки инфляция 
даврида барча товарларнинг баҳолари ҳам ошавермайди. Баъзи товарларнинг 
баҳолари барқарор бўлиб турса, баъзилариники эса тушиши мумкин. Демак, 
кенгроқ маънода инфляция - бу барча товар ва хизматлар ўсиб боришини ва шу 
билан бирга баъзи товарларни баҳолари пасайишини, баъзиларининг секинлик 
билан ўсишини ва бошқа бирларини кескин ўсиб боришини билдиради. 
Инфляция иқтисодиёт ривожланишининг ҳақиқий аҳволини бўзиб 
кўрсатиб, бошқарув жараёнини нихоятда қийинлаштиради. Инфляция баҳо 
индекси - дефлятор ва истеъмол нархлар индекси ёрдамида аниқланади. Баҳо 
индекси эса хақиқатдаги баҳонинг базис баҳога нисбати билан аниқланади. 
Р = Рх/Рб х 100 ёки Р= (118% /100%) х100=118 ёки 18% 
Ҳисобот йилида инфляциянинг ўсиш суръати қуйидагича аниқланади. 
Инфляция ўсиш суръати = ( I - I /I ) х 100 %.
Бунда, I - жорий йилнинг нархлар индекси,
I -утган йилнинг нархлар индекси. 
Мисол учун 1997 йили товарлар баҳоси 150% тенг бўлган, 1998 йили эса 
180% га тенг булди дейлик. 1998 йилнинг инфляция суръати қуйидагича 
бўлган: 
Ис=(180-150/180)х100=6,7 
Инфляцияни миқдоран ўлчаш учун макроиқтисодиётда “70-қиймат 
қоидаси” назариясидан ҳам фойдаланилади. Бу усул нархларни барқарор ўсиш 
шароитида инфляция даражаси неча йилда икки бараварга ошишини аниқлаш 
имконини беради. Бунинг учун 70 ни йиллик инфляция даражасига бўлиш 
кифоя: 
Инфляция суръати икки бараварга кўпайиши учун зарур бўлган йил = 70 / 
нархларнинг йиллик ўсиш даражаси (%)
Мисол учун, йиллик инфляция даражаси 9,5% га тенг бўлса, тахминан 
етти йилу уч ойдан кейин баҳо икки мартага кўпаяди, яъни, (70:9,5=7,3). 

---

40 
Реал ЯММ ва жамғармани неча йилдан сўнг икки марта ошишини 
ҳисоблаш зарур бўлган холларда “70-қиймат қоидасидан” фойдаланилади. 
Умуман мамлакат Иқтисодиётида инфляциянинг келиб чиқиш 
сабабларини аниқлаш ва уларни таҳлил қилиш энг долзарб муаммолардан бири 
бўлиб ҳисобланади. Инфляциянинг икки хил кўриниши мавжуд: 
1) Талаб инфляцияси; 
2) Жами таклифнинг камайишидан келиб чиқадиган инфляция,
яъни, таклиф инфляцияси.