Audit va iqtisodiy tahlil

 
yer osti 
boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq, suv resurslaridan foydalanganlik uchun 
soliq 
) 
va yuqori daromaddan olinadigan soliqlarga ajratildi. 
3. Buxgalteriya hisobining jurnal-order shaklida hisob registrlari shunday 
tartibda tuzilishi lozimki, bunda buxgalteriya hisobotini tuzish uchun zarur bo‘lgan 
ma’lumotlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri shu registrlarning o‘zidan olish mumkin bo‘lsin.
Schyot-fakturalarda aks ettirilgan aksiz va QQS summalari 7-jurnal-order 
shaklida yuritiladi. Buxgalteriya hisobining jurnal-order shaklida hujjatlarning 
aylanishi tezlashadi, memorial-order va ro‘yxatga olish jurnallari tuzilmaydi, 
jamlanma va tahliliy hisob qo‘shilib ketadi va hisobotni qo‘shimcha ishlar 
bajarmasdan to‘g‘ridan-to‘g‘ri hisob registrlaridan tuzish mumkin va hokazo. 
Bularning barchasi hisob registrlaridagi yozuvlarning takrorlanishini yo‘qotadi va 
ish usulining quyidagi holda bo‘lishini ta’minlaydi: hujjatlarda rasmiylashtirilgan 
xo‘jalik muomalalarini aks ettirish, hujjatlardan hisob registrlariga ma’lumotlarni 
yozib olish va hisobot uchun hisob registrlarining ma’lumotlarini jamlash kabi 
jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Shunday qilib, buxgalteriya hisobining jurnal-order 
shaklida vaqtning tejalishi, xato yozuvlarning birmuncha kamayishi va ob’ektlar 
haqidagi ma’lumotlarning birmuncha ko‘rgazmali bo‘lishi ta’minlanadi.
4. Ma’lumki, aksiz solig‘i O‘zbekiston Respublikasi hududida to‘langan 
xomashyodan (mahsulotdan) aksizlanadigan tovar ishlab chiqarilgan taqdirda, 
xomashyo (mahsulot) bo‘yicha to‘langan aksiz solig‘i summasi ishlab chiqarish 
xarajatlariga kiritilmaydi, balki tayyor mahsulotning sotilgan hajmi bo‘yicha 
byudjetga to‘lanadigan aksiz solig‘i summasini aniqlash chog‘ida hisobga olinishi 
kerak.
Hisobga olinadigan aksiz solig‘i hisobi summasi ustidan nazoratni amalga 
oshirish uchun aksizlanadigan xomashyo (mahsulot) yetkazib beruvchilar schyot-
fakturalarda yuklab jo‘natilgan xomashyo (mahsulot) bo‘yicha aksiz solig‘i 
summasini ajratib ko‘rsatilishi lozim.
5. Bitiruv malakaviy ishida soliqlar auditida aniqlanadigan kamchiliklar 
ko‘rsatib o‘tildi. Soliqlar auditida odatdagi xatoliklarga quyidagilar kiritildi:

---

59 
-
soliqlar bo‘yicha soliqqa tortiladigan baza noto‘g‘ri hisoblanishi;
-
soliqlar bo‘yicha qo‘llaniladigan imtiyozlar noto‘g‘ri belgilanishi;
-
mol etkazib beruvchilarning hisob-kitob to‘lov hujjatlarida QQS 
ko‘rsatilmagan holda ham uni soliqqa tortish bazasidan kamaytirish;
-
buxgalteriya hisobini tegishli ravishda yuritmaslik (sotuvdan 
tushumlarni, xarajatlarni noto‘g‘ri aks ettirish, ayrim soliqlar, jarima va 
boqimandalarni xarajatlar hisobi schyotlariga, foydaga va boshqalarga noto‘g‘ri 
o‘tkazish);
-
soliqlarni byudjetga o‘tkazishda belgilangan to‘lov muddatlariga rioya 
qilmaslik.
Auditorlik tekshiruv davomida ushbu xatoliklarga ko‘proq e’tibor 
qaratishsa, audit sifati yanada oshishi mumkin bo‘ladi.
Bitiruv malakaviy ishida yuqorida keltirib o‘tilgan takliflar amaliyotga 
joriy qilinsa, fikrimizcha, xususiy sektor korxonalarida soliqlar hisobi va auditini 
yuritish tartibi birmuncha takomillashadi.