Farmatsevtika ishini tashkil

1- daraja 
— lotin harflari bilan belgilangan 
14 ta asosiy
anatomik gurahlar. 
Dori vositasi kodida quyidagi harf birinchi bo‘lib 
joylashgan:
A — Ovqat hazm qilish sistemasi va metabolizm jarayoniga 
ta ’sir qiluvchi vositalar.
B — Qon sistemasi va gemopoezga ta ’sir etuvchi vositalar.
C — Yurak qon tomirlariga ta ’sir etuvchi vositalar va boshqalar.
2-daraja — asosiy terapevtik (farmakologik) guruh, 
bunda 
vositalar asosiy terapevtik natija yoki farmakologik xususiyatiga qarab 
boiinadi. Kodda ikkita arab raqamlari bilan belgilanadi, 01 dan boshlab:
A — Ovqat hazm qilish sistemasi va m etabolizm ga ta ’sir 
qiluvchi vositalar.
A01 — Stomatologiyada foydalaniladigan vositalar.
A02 — A ntatsidli, oshqozon yarasiga qarshi va vetrogen 
vositalar ham da boshqalar.
3-daraja — kichik terapevtik (farmakologik) guruh, 
kodda 
bitta lotin harfi bilan belgilanadi.
A — Ovqat hazm qilish sistemasi va m etabolizm ga ta ’sir 
qiluvchi vositalar.
37

---

A02 — Antatsidli, oshqozon yarasiga qarshi va vetrogen vositalar.
A02A — Antatsidlar.
4-daraja — terapevtik (farmakologik) kimyoviy kichik guruhni
ifodalaydi. Kodda bitta lotin harfi bilan belgilanadi.
A — Ovqat hazm qilish sistemasiga va metabolizm ga ta ’sir 
qiluvchi vositalar.
A02 — Antatsidli, oshqozon yarasiga qarshi va vetrogen vositalar.
A02A — Antatsidlar.
A02AV — Aluminiy birikmalari.
5-daraja — kimyoviy substansiya (terapevtik faol vositaning
xalqaro patentlanmagan nomi). 
Kodda 01 dan boshlangan ikkita 
arab raqamlari bilan belgilanadi.
A — Ovqat hazm qilish sistemasi va m etabolizm ga ta ’sir 
qiluvchi vositalar.
A02 — Antatsidli, oshqozon yarasiga qarshi va vetrogen vositalar.
A02A — Antatsidlar.
A02AV — Aluminiy birikmalari.
A02AV02 — Algeldratum
RIVO Aluminiy gidroksid — 500
«Rivopharm»
A02AV04 — C arbaldratum
Alugastrin «Polfa» va boshqalar.
ATS KODI QUYIDAGI VOSITALARGA BER1LMAYDI:
— kombinatsiyalashtirilgan vositalarga (belgilangan kombinat- 
siyali faol m oddalar turli davlatlarda keng qo‘llaniladiganlari bun- 
dan istisno; masalan, diuretiklarva p-adrenoretseptorli blokatorlar);
— Litsenziyalashga so‘rov berilgunga qadar (rasmiy ro ‘yxatga 
olinmagan) yangi substansiyalarga;
— Yordamchi vositalarga va xalq tabobati vositalariga.
ATS turkum lanish tizim ida, agar vosita turli dori shakllarida 
chiqarilmasa va turli ta ’sir kuchiga ega bo'lmasa hamda turli tarkibli 
va iste’mol qilish uchun ko‘isatm alar har xil boMmasa bitta koddan 
ortiq kodga ega b o ‘lishi m um kin. Masalan, bir joyga yoki tizimli 
bir dori vositasi ATSning bir nechta kodlariga ega.
38

---

ATS tizimi JSST tomonidan dori vositalarini milliy reestrlarini 
tuzish uchun tavsiya etiladi. ATSning xalqaro kodlari yilda 2 marta 
qayta ko‘rib chiqiladi va tasdiqlanadi. Ularni: www whocc. umd. mo. 
saytida topish m um kin. U ndan tash q ari u lar «Who Drug», 
«Information» va «Who Pharm acrutical News letter» ham nashr 
qilinadi.
ATS kodlarining to ‘liq turkumlanish indeksi dori vositalarining 
statistik izlanish uslubiyatida ham korlik b o ‘yicha JSST markazi 
tom onidan har yili qayta nashr qilinadi.
3.3. OTS - VOSITALAR TIZIMI. RETSEPTSIZ SOTILADIGAN 
VOSITALARGA QO‘YILGAN ASOSIY TALABLAR, ISHLAB 
CHIQARUVCHI FIRMALARI VA RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI
OTS vositalar (Over the counten drugs). Shifokor retseptisiz 
sotiladigan dori vositalar guruhidir. Buyukbritaniyada bunday 
dorilar ikki kategoriyaga b o 'lin ad i — faqat dorixona orqali 
sotiladigan («ROM » guruhi — P h rm acy only medicines) va 
um umiy savdo tarm og‘i orqali sotiladiganlar («GLS» guruhi — 
G eneral sales list, ing).
Retseptsiz sotiladigan vositalar bozori 1970-yillarda AQSH, 
Buyukbritaniya va boshqa, g'aibiy Yevropa davlatlarida faol rivojlana 
boshlagan edi. OTS vositalar bozorini vujudga kelishining quyidagi 
asosiy sabablarini aytib o ‘tish lozim:
— um um terapevtik tajribada ishlatiladigan vositalarni chiqa- 
rilish shakllari va a sso rtim en tla rin i kengayishi (giyohvand 
b o ‘lmagan analgetiklar, yallig‘lanishga qarshi nosteroid vositalar, 
vitam inlar, m etabolizm stim ullyatorlari, antatsid vositalar va 
boshqalar);
— tibbiy xizm atlam i, shifokorga tashrifni qimmatlashishi, 
diagnostika, retseptlam i yozib berishga to ‘lovlar va boshqalar;
— ijtim oiy u m u m ta’lim d arajasin i o 'sish i va aho lin in g
bandligini ham da shaxsiy sog'liqqa b o ‘lgan m as’uliyatni oshishi.
Turii davlatlarda retseptsiz sotiladigan dorilaiga talablar turiicha, 
am m o ular orasida quyidagi farm ak o terap ev tik , m a ’lum ot, 
iqtisodiy va inform atsion talablam i ajratish m umkin (2-sxema):