Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik

Bitiruv malakaviy ishining obyekti
. Erkin iqtisodiy zonalar faoliyati. 
Bitiruv malakaviy ishining predmeti
. ElZlarning imkoniyatlari.
 
Bitiruv-malakaviy ishining ilmiy yangiligi
. 
Quyidagilarda o'z aksini
 
topadi: 
-muallif tomonidan turli iqtisodiy qarashlar va uslubiy yondashuvlar umumlashtirgan holda 
erkin iqtisodiy zonalarning mohiyati ochib berilganligi va erkin iqtisodiy zonalar 
faoliyatining ijtimoiy — iqtisodiy natijalariga baho berilganligida; 
-erkin iqtisodiy zonalarni barpo etish bo'yicha Xitoy Xalq Respublikasini tajribasidan 
O'zbekistonda foydalanish yo'nalishlari asoslab berilganligida. 
Bitiruv-malakaviy ishning tarkibiy tuzilishi: 
kirish, 2 ta bob, 6 ta paragraf, xulosa, 
foydalanilgan adabiyotlar ro'yhati va ilovalardan iboratdir. 
7 

---

I BOB. Erkin iqtisodiy hududlarning shakllanish omillari va shart- 
sharoitlari. 
1.
 
1 Erkin iqtisodiy hududlarning rivojlanish evolyutsiyasi 
Bilamizki, XXI asr boshlarida, erkin iqtisodiy zonalar xalqaro iqtisodiy 
munosabatlarning ajralmas qismi sifatida jaxon xo‘jaligida muhim o‘rin tutdi. Erkin 
iqtisodiy zonalarning jahon xo‘jalik tizimida tutgan o‘rni, eng avvalo, shu bilan 
belgilanadiki, ular xalqaro tovar almashinuvini faollashtirish, investisiyalarni safarbar etish, 
iqtisodiy integratsiya jarayonlarini chuqurlashtirish evaziga jadal iqtisodiy o‘sishni 
ta’minlashga xizmat qiladi. 
Erkin iqtisodiy zonalarning vujudga kelishi 1973 yilda imzolangan Kioto konvensiyasi 
bilan bog‘liq bo‘lib, ushbu konvensiyaga muvofiq bunday zonalar tashqi savdoning maxsus 
shakli sifatida tan olindi. Bu hududdagi tovarlar bojxona hududidan tashqarida deb tan 
olinadi. 
1973 yildagi Kioto konvensiyasiga ko'ra EIZ tushunchasiga quyidagicha ta'rif berilgan: 
“EIZ bu davlat territoriyasining bir qismi bo'lib, unda xorijdan keltirilgan tovarlarga odatda 
soliq va bojxona hududidan tashqarida joylashgan tovar sifatida qaralib ular bojxona 
nazoratiga olinmaydi.”
2
Kioto konvensiyasidan so‘ng erkin iqtisodiy zonalar jahonning ko‘plab mamlakatlarida 
keng rivojlandi. XX asrning 90-yillari oxirlarida jahon bo‘yicha bir necha mingdan 
ziyodroq turli ko‘rinishdagi erkin iqtisodiy zonalar faoliyat ko‘rsatdi. Mutaxassislar fikriga 
ko‘ra, 2000 yilda jahon tovar aylanmasining 30 foizdan ziyodrog‘i mazkur zonalar 
hissasiga to’g‘ri kelgan. Xalqaro korporatsiyalar o‘z faoliyati uchun imtiyozli shart—
sharoitlarni ta’minlash maqsadida erkin iqtisodiy zonalarga eng yuqori foydani olishga 
erishishni kafolatlovchi qulay hudud sifatida qaraydilar. Yirik transmilliy kompaniyalar 
erkin iqtisodiy zonalarda o‘z ishlab chiqarish turlarini tashkil etishi o’zlarining muhum 
strategik vazifasi deb hisoblaydilar. Erkin iqtisodiy zonalar milliy 
2
Авдокушин Е.Ф. Свободные (специальные) экономические зоны M., 1993 - 132-с 
8 

---

iqtisodiy hududning bir qismi bo‘lib, u yerda mamlakatning boshqa qismlarida 
foydalanilmaydigan maxsus imtiyozlar va yengilliklar tizimi amal qiladi. Odatda ko‘p 
hollarda erkin iqtisodiy zonalar u yoki bu darajada alohidalashgan hudud sifatida namoyon 
bo‘ladi. 
1-chizma