Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

Деливери – ордер (ордер - деливер) 
- махсус ҳужжат 
бўлиб, унда номи келтирилган шахс ёзма буйруққа эга бўлади. 
У ушбу буйрукда асосан коносамент (қ. Коносамент) бўйича 
ташилаётган юкнинг маълум қисмини белгиланган портга 
олиб бориб беради. 
Деливери – ордер (ордер - деливер)
 
бир 
коносамент бўйича ташилаётган юкни турли хил олувчиларга 
олиб борилиши лозим бўлган тақдирдагина берилади. Юк 
эгасининг юк тушувчига берган 
Деливери – ордер (ордер - 
деливер
да юк ташувчининг розилигини ифода этувчи имзоси 
бўлгандагина мазкур О.д. ҳақиқий ҳисобланиб, юк ташувчи 
унда кўрсатилган барча шартларни бажаришга мажбур 
бўлади. 
 Демереж 
- 
кема эгасига келишилган миқдорда 
бериладиган тўлов. Юк эгаси юкни ортиш ва туширишда 
шартномада кўрсатилган муддатдан ортиқроқ кемани ушлаб 
қолса, демереж тўлайди. 
 Демографик портлаш
— жаҳоннинг кам ривожланган ва 
камбағал мамлакатларида назорат қилиб бўлмайдиган 
даражада аҳоли сонини ўсиши. 
Демография
– ҳар йили турли сабабларга кўра вафот 
этган аҳоли ўрнини янгидан дунёга келган авлод ҳисобига 
тўлдирилиб борилиши қонуниятларини ижтимоий-тарихий 
шароитларга боғлиқ ҳолда ўрганадиган фан. Демографиянинг 
пайдо бўлиши асосан 17 - асрнинг 2 - ярмидан инглиз олими 
Ж.Граунт (1620-1674йй.) тадқиқотлари билан боғлиқдир. Д. 
Терминини 1855 йилда француз олими А. Гийар қўллаган. 
1882 йилда Халқаро гигиена ва демография конгрессининг 

---

- 100 - 
Женева сессиясида расмий қабул қилинган. 19 - аср охири ва 
20 - асрнинг бошларида кенг тарқалди. Ўзбекистонда асосан 
1960йиллардан 
қўлланила 
бошланди. 
Демографиянинг 
мақсади муайян ҳудуд, мамлакат, дунё аҳолиси ва миллатнинг 
такрор барпо бўлиши жараёни ва омилларини ўрганиш, 
муаммоларни белгилаб. Уларнинг ечимларини аниқлаш ва 
истиқболини кўрсатиб беришдан иборат. Д.нинг вазифалари: 
демографик жараёнлар 
(туғилиш, ўлим, никоҳ ва ажралиш, 
оиланинг демографик хусусиятлари, аҳолининг ёш-жинсий ва 
оилавий таркиби, демографик майл) ва уларнинг омилларини 
ўрганиш; 
демографик башорат
(маълум ҳудуд аҳолисининг 
сони, ёш - жинсий таркиби ва демографик вазияти 
истиқболини 
илмий 
асосланган 
ҳолда 
олдиндан 
аниқлаш)ларни ишлаб чиқиш; 
демографик сиёсат 
(аҳоли 
сиёсатининг узвий қисми бўлиб, унинг асосий мақсади 
аҳолининг миқдорий ўсишини бошқаришдан иборат) чора-
тадбирларини ишлаб чиқиш. Демографик сиёсат ижтимоий-
иқтисодий сиёсатнинг илмий асосини ташкил этмоғи лозим, 
шундагина жамият ҳар томонлама ривожланиб боради. 
Демографик тадқиқот усули
– статистик, тарихий таққослаш, 
картографик, социологик. Математик ва мантиқий фикрлаш. 
Д.нинг таҳлилий методи статистикадан фарқ қилади: унда 
мавҳум фикрлаш усулидан кенг фойдаланиш асосида аҳоли 
таркибида келгусида рўй берадиган миқдор ва сифат 
ўзгаришлар ҳам ўрганилади. Шу жиҳатдан 
демографик 
статистика
демографиянинг бир қисмидир.