«Ўзбекистон темир йўллари» датк

Plitali oraliq qurilmalar. 

Тo’sinli  temirbeton  oraliq  qurilmaning  eng 

---

 

23 

oddiy turi –  yon konsolli hamda ballast prizmasining to’kilishini oldini olish 

to’sig’i uchun chetlarida bortlari mavjud bo’lgan sidra yaxlit plitadir (2.2,a-

rasm). 

Plita va konsollar ballast koritasining butkul maydoni bo’yicha tepadan 

gidroizolyatsiya bilan himoyalangandir. Koritadagi suv konsollarda o’rnatilgan 

quvur-novlar orqali oqib ketadi yoki chetki tayanch ortiga qochiriladi. Keyinggi 

holatda quvur-novlar talab qilinmaydi, biroq, plita va chetki tayanch orasidagi 

chokni izolyatsiya bilan qoplamoq hamda chetki tayanch orqa devori ortida 

yaxshi drenaj yaratish kerakdir. Plitali oraliq qurilmalar o’zida bosh-keti bilan 

tayanchlarga tayangan keng to’sinlarni namoyon qiladi. Тo’sinning pastki qismi 

yuk ostida cho’zilgandir. Shu tufayli sterjenlar armaturalarining salmoqli qismi 

bayoni pastda (2.2,b-rasm) plitaning bor eni bo’ylab birtekislikda (2.2,v-rasm) 

joylashgandir. Barcha bo’ylama armatura zo’riqishlarni to’sinning eni bo’ylab 

yanada tekis-ravonroq qabul qilishi uchun plita oraliqqa ko’ndalang yo’nalishda 

taqsimlovchi armatura bilan armaturalangan. Bunday armatura, oraliqning eni 

bo’ylab bir xil bo’lmagan yuklantiruvda ko’ndalang yo’nalishdagi egilishdan 

vujudga keladigan zo’riqishlarni qabul qiladi. Bunday zo’riqishlar oraliq 

bo’ylab egilishdan paydo bo’ladigan zo’riqishlarga nisbatan sezilarsiz bo’lib, 

shuning uchun ham taqsimlovchi armatura sterjenlarining diametri ishchi 

armaturadagilarga qaraganda kamroqdir. Ballast prizmasini tutib turuvchi 

konsollar bir oz boshqacharoq armaturalanadi. Yuk, konsolning erkin uchini 

pastga egib, uni plitadan sindirib olishga intiladi. Shu o’rinda konsolning 

tepasida cho’zilish, pastda esa –  siqilish paydo bo’ladi, ya’ni uzlukli to’sinlar 

hosil bo’ladiganiga teskaridir. Konsolda qiya cho’zuvchi kuchlanishlar ham 

vujudga keladi. Shuning uchun ishchi cho’zilayotgan armatura konsolda 

bukiklarini pastga qaratib tepada o’rnatiladi. 

Ko’ndalang  kesimlari  2.3,a-g  -rasmda  keltirilgan,  plitali  oraliq  qurilmalar 

odatda  kichik  ko’priklarda  qo’llaniladi.  Plitali  qurilmalarning  afzalligi  –  ham 

quyma,  ham  yig’ma  variantlarida  konstruksiyasi  va  tayyorlanishining 

soddaligidir.  Hozirgi  vaqtda  barcha  plitali  oraliq  qurilmalar  industrial  usulda 

yasaladi,  temir  yo’l  platformalarida  bloklar  ko’rinishida  tashiladi  va  mahsus 

kranlar  vositasida  o’rnatiladi.  Plitali  oraliq  qurilmalarning  asosiy  kamchiligi  – 

beton va armaturaning ortiqcha sarflanishidir.  

Chunonchi pastki cho’zilgan zona betoni ishda qatnashmaganligi tufayli, 

plitali oraliq qurilmalarning pasti bo’ylab ko’ndalang o’lchamlarini kamaytirish 

mumkin (2.3,v-rasm). Undan tashqari, ushbu variant bo’yicha bajarilgan oraliq 

qurilmalarni qolipdan bo’shatish osonroqdir

.  Тemir  yo’l  ko’priklarining, 

turkumiy loyihalar bo’yicha yasaladigan plitali oraliq qurilmalari tepasi 

bo’yicha ballast prizmasini shakllantirish uchun zaruriy doimiy 418  sm 

kenglikka ega. Agarda eski plitali oraliq qurilmani almashtirish uchun yangisini 

yasash talab qilinsa, oraliq qurilma kengligining tepasi bo’ylab 400 sm ga teng 

qabul qilish mumkin (2.3,v,g-rasm). Oraliq qurilmaning balandligi oralig’ining 

---

 

24 

1/10...1/13 qismiga teng.