«Ўзбекистон темир йўллари» датк

Armaturalarning fizik-mexanik xossalari. Armaturalarning fizik-mexanik 

xossalari  po’latning  kimyoviy  tarkibi,  ishlab  chiqarish  va  ishlov  berish 

usullariga  bog’liq. A–I, A–II, A–III  sinfli  yumshoq  po’latlarda  uglerod 

0,2...0,4%    ni  tashkil  etadi.  Uglerodning  miqdori  oshirilsa,  po’latning 

mustahkamligi  ortib,  qayishqoqligi  va  payvandlanuvchanligi  kamayadi.  Agar 

po’lat tarkibiga marganes va xrom qo’shilsa, uning qayishqoqligi kamaymagan 

holda mustahkamligi ortadi; kremniy ko’shilsa, po’latning mustahkamligi ortib, 

payvandlanuvchanligi yomonlashadi. 

Po’latning mustahkamligini qizdirib toblash yoki oddiy cho’zish yo’li (1.4-

rasm,  1-egrilik)  bilan  oshirsa  ham  bo’ladi.  Po’latni  qizdirish  yo’li  bilan 

toblaganda,  uni  800...900°S  ga  qadar  qizdiriladi,  so’ngra  keskin  sovutiladi; 

---

 

14 

keyin  yana  300...400°S  ga  qadar  qizdirib,  asta  sovutiladi  (4-egrilik).  Buning 

natijasida po’lat armaturaning mustahkamligi ortadi. 

 

 

1.4-rasm.  Armatura po’latining 

xarakterli diagrammalari: a  – oqish 

maydonchasi mavjud; b  – oqish maydonchasi 

yo’q 

 

Armaturali po’latni mexanik yo’l bilan 

puxtalash uni yuklash va yukdan 

bo’shatish (sovuq holatda uni qayta-

qayta cho’zish) ga, ya’ni uni 

σ

u 

kuchlanishdan katta bo’lgan  

σ