Denov tadbirkorlik va pedagogika

xodimlarni
tanlash 
keladi. U bo‘sh o‘rinlarga munosib nomzodlarni topish jarayonidan iborat 
bo‘ladi. Xodimlarni to‘g‘ri tanlashga bir tomondan bo‘sh lovozimga rasmiy 
talablar, boshqa tomondan– xodimlar haqidagi axborotlarni, ularni asoslangan 
ravishda birlashtirishni bajarish uchun mavjudligi asos bo‘ladi. 
Tashkilot xodimlarining tanlash jarayoni o‘z ichiga quyidagi bosqichlarni 
olishi mumkin: 
- tashkilotning xodimlarga ehtiyoji rejasini ishlab chiqarish; 
- ishchi kuchi bozorining haqiqiy monitoringi; 
-liniyali menejer tomonidan xodimlar bo‘limiga buyurtmani tuzilishi; 
- nomzodga talablarni belgilanish; 
- kompaniyaning ichidan va tashqarisidan qidirish; 
- xodimlarni tanlash; 
- xodimlarni baholash. 
Xodimlarni tanlashning ichki va tashqi manbalarini solishtirish 

---

138 
Afzalliklar 
Kamchiliklar 
Ichki manbalar 

―ilgari surish‖ g‘oyasini 
shakllanishi; 

baholashning yaxshi 
imkoniyatlari; 

qidirishga kam xarajatlar; 

xodimlarni motivatsiyasi 

―buzilish‖ ehtimoli; 

boshqa xodimlar bilan 
muammolar; 

tashkilot ichidagi istalmagan 
aloqalar; 

hodimlarni rivojlantirish dasturini 
amalga oshirish zarurligi 
Tashqi manbalar 

―yangi qon‖ 

o‘qitishga xarajatlarni pasayishi; 

tashkilotda istalmagan aloqalarni 
yo‘qligi; 

tashqi tajribani aralashti -rishi

birga bo‘laolmaslikning e‘xtimoli; 

tashkilotda ishlovchi nomzod -lar 
uchun ma‘naviy muammolar; 

moslashuvning uzoq davri. 
Xodimlarni tanlashning muhim bosqichi xodimni malakali tanlab olinishidan 
iborat bo‘lib, u o‘z ichiga quyidagilarni oladi: 
- xodimlar kommissiyasini tashkil qilish; 
- uni egallashi kerak bo‘lgan odamga lavozim va talablarni bayon qilish; 
- ommaviy axborot vositalarida tanlov haqida e‘lon qilish; 
-nomzodlarning salomatligi va ishlash qobiliyatini tibbiy tekshiruvdan 
o‘tkazish; 
- har bir nomzodni baholash; 
- nomzodlarni reyting bo‘yicha majmuaviy baholash; 
- bo‘sh lavozimga nomzodlarni tanlash bo‘yicha xodimlar komissiyasining 
xulosasi; 
- lovozimga tasdiqlash, shartnoma tuzish; 
- xodimlik hujjatlarini rasmiylashtirish va ularni xodimlar bo‘limiga 
topshirish. 
Nomzodlarni baholash uchun quyidagi usullardan foydalanish mumkin: 
- manbashunoslik (bibliografik). Xodimlar haqidagi ma‘lumotlar, ularni 
hisobga olish bo‘yicha varaq, ariza, tajrimai hol, ma‘lumot haqidagi hujjatlar, 
ta‘rifnoma, rezyumeni tahlil qilishdan iborat bo‘ladi; 
- xodim bilan inson va uning kasbiy tayyorgarligi haqidagi ma‘lumotlarni 
olish uchun ixtiyoriy shaklda yoki yaxshisi– oldindan tuzilgan sxema bo‘yicha 
―savol-javob‖ tarzida suhbatlashish (intervьyu olish). Bunda ekspert guruhlarining 
xodim bilan ikki va ko‘proq bosqichli suhbatlashishlaridan foydalanish maqsadga 
muvofiqdir; 
- anketa so‘rovlarini o‘tkazish- shaxs sifatlariga o‘ziga o‘zi baho berish va 
ularni keyinchalik tahlil qilish uchun maxsus anketa yordamida so‘rov; 

---

139 
- baholanayotganni yaxshi biluvchi xodimlarni sotsiologik (anketali) so‘rash 
va shaxs sifatlarining diogrammasini qurish; 
- baholanayotgan xodimning orqasidan norasmiy va ishchi holatida kuzatish; 
- testdan o‘tkazish, ya‘ni kasbiy bilimlar va ko‘nikmalar, qobiliyatlarni 
maxsus testlar yordamida belgilash va keyinchalik ularni ―kalitlar‖ yordamida 
shifrlarini ochmoq; 
- keskin hodisa, ya‘ni vaziyatni yaratish va odamning uni hal qilish 
jarayonidagi hulqi orqasidan kuzatish; 
- ishbilarmonlik o‘yini, uning natijalari bo‘yicha bilimlar va ko‘nikmalarning 
tahlili, o‘yinchilarning ularni rollari bo‘yicha ranjirov- kalash (―g‘oyalar 
generatori‖, ―tashkilotchi‖, ―tanqidchi‖ va boshqalar)va kichik guruhda ishlash 
qobiliyatini baholash bajariladi; 
- nomzodga tahlil qilish va uni hal qilish bo‘yicha takliflarni tayyorlash 
vazifasi bilan berilgan aniq vaziyatning tahlili; 
- dasturlashtirilgan nazorat, ya‘ni nazorat savollari yordamida kasbiy bilimlar 
va ko‘nikmalar, aqlning darajasi, tajriba, ishlash qobiliyatini baholash; 
- imtihon (zachyot, biznes-rejalarni himoya qilish ) - ma‘lum fan bo‘yicha 
tayyorgarlik va imtihon komissiyasi oldida so‘zga chiqishni ko‘zda tutuvchi 
bilimlar va ko‘nikmalarning nazorati.
Bunda bir necha usullardan foydalanishni o‘z ichiga oluvchi majmuaviy 
yondoshuv eng yaxshi natijalarni beradi.