Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

x
1
;x
2
;x
3
; . . . x
n 
bilan ishoralanadi; 
individual belgilarning qaytarilishi (takrorlanishi) chastota deyiladi va 
f 
harfi bilan 
ishoralanadi. 
куб
квад
ариф
геои
гарм
x
x
x
x
x





---

55 
O’rtacha arifmetik 
- o’rtachaning eng ko’p tarqalgan, sodda va amaliyotda 
keng qo’llaniladigan turidir. U o’z navbatida oddiy va tortilgan ko’rinishga
bo’linadi. 
Oddiy arifmetik o’rtacha 
variantlar (
x
) bir yoki teng marta takrorlangan 
paytda qo’llaniladi. Masalan, do’konda 5 ta sotuvchi ishlaydi va quyidagicha 
mehnat haqi oladi (ming so’m): 200, 250, 300, 320, 360. O’rtacha mehnat haqini 
hisoblash uchun variantlarni (x
1
=200; x
2
=250; x
3
=300; x
4
=320; x
5
=360) qo’shib, 
olingan natijani ishlovchilar soniga bo’lamiz (
f
): 
 
f
x
f
х
х
х
x
x
n







...
3
2
1
 
 
.
286000
5
1430000
5
360000
320000
300000
250000
200000
сўм
x







Endi tortilgan ko’rinishdagi 
o’rtacha arifmetikni qo’llanilishini ko’rib 
chiqaylik. Agarda variantlar 
(x)
bir necha marta takrorlansa, ularni ko’p marta 
qo’shib o’tirmasdan shu uchrashish tezligiga (