Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

KMOS=KOS+MOS
 
To’lov balansida operatsiyalarni baholash
. To’lov balansi odatda milliy 
valyuta birligida tuziladi. Agar mamlakatda milliy valyuta barqaror bo’lmasa yoki 
inflyatsiya darajasi katta bo’lsa to’lov balansini barqaror qattiq valyuta birligida 
tuzish tavsiya etiladi.

---

248 
Ma’lumki, amaliyotda tashqi iqtisodiy operatsiyalar turli xil valyutalarda 
amalga oshiriladi. Shu sababli, to’lov balansida operatsiyalar qayd etilayotganda, 
bo’lgan operatsiyalar iloji boricha to’lov balansi tuzilayotgan valyuta birligiga
operatsiyalar bo’lgan vaqtdagi ayirboshlash kurslarida o’tkazish tavsiya etiladi. 
Buning iloji bo’lmagan hollarda o’rtacha ayirboshlash kurslari qo’llaniladi. 
To’lov balansi va xalqaro savdo statistikasi qoidalarida tovarlar qiymatini 
baholashda birmuncha farqlanish mavjud. To’lov balansida tovarlar FOB 
baholarida qayd etiladi.
Xalqaro savdo hisobotlarida tovarlar eksporti FOB baholarida, import - SIF 
baholarida hisobga olinadi.
FOB – tovar qiymatida tovarni mamlakat bojxona chegarasiga olib 
borilguncha bo’lgan transport, ortish tushirish hamda sug’urta xarajatlari 
qo’shilgan bo’ladi.
SIF – tovar qiymatida tovarni mamlakat bojxona chegarasiga olib 
kelinguncha bo’lgan transport, ortish tushirish hamda sug’urta xarajatlari 
qo’shilgan bo’ladi.
To’lov balansida tovarlarni qayd etishda o’zgartirishlar kiritiladi. Import 
qilinayotgan tovar SIF qiymatidan FOB ga o’tkaziladi. Oradagi farq xizmatlar 
importi sifatida qayd etiladi.
 
Asosiy tayanch iboralar:
 
to’lov balansi, iqtisodiy o’sish(kamayish), tashqi 
savdobalansi, xalqaro to’lov tizimi, kredit(debit), eksport(import), moliya schyoti, 
saldo, transfert, moliyaviy aktiv(passiv), tovarlar, xizmatlar, daromadlar, joriy 
operatsiyalar schyoti, kapital operatsiyalar schyoti, moliya scheti, joriy transfertlar, 
FOB, CIF, yalpi tashqi aktivlar(passivlar) 

---

249