Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar jarayoni xo„jalik

1.2. Marketing va uning turlari 
Konversion marketing - salbiy talabni bosib o„tishga yordam beradi, ya‟ni yo„q 
joyda talabni vujudga keltiradi, bunga ishontirish va tovar to„g„risidagi yolg„on 
ma‟lumotlarni inkor etish orqali erishiladi. Masalan, urushdan keyingi yillarda sotuvda, 
sanoatda ishlab chiqilgan mayonez paydo bo„ldi. Xaridorlar buni tezda qabul qilmadilar. 
Faqatgina reklama vositasi bilangina mahsulotga talab vujudga keltirildi va taklif 
muvozanatlashtirildi. 
Rag„batlantiruvchi marketing
 -
talabni uyg„otadi, tovarlar xaridorni qiziqtirmasa va 
bugungi kunda o„z qiymatini yo„qotgan bo„lsa, tovarlar noto„g„ri joylashtirilgan bo„lsa 
va boshqa bir necha hollarda talab mavjud bo„lmasligi mumkin. Bunday sharoitda 
rag„batlantiruvchi marketingning maqsadi iste‟molchi bilan tovar o„rtasida foydali 

---

9 
o„zaro aloqa o„rnatishdan, imkoniyatlarni yaratishdan va talabni yaratishdan iboratdir. 
Talabning pasayishi turli davrlarda har qanday tovar duch keladigan hodisa. Bu 
holatda Remarketingdan foydalaniladi. Remarketingning maqsadi talabni tiklash 
zarurligini bildiradi, ya‟ni tushib borayotgan talabni jonlantirishdir. Talab o„zgarib 
turadi, talabni stabillash kerak. Bu holatda sinxromarketing turidan foydalaniladi.
Sinxromarketing - tebranib turuvchi talabni nisbatan barqarorlashtirishga va uni 
tartibga solishga yordam beradi. Bunday talab mavsumiy va boshqa tebranishlar bilan 
xarakterlanadi. Buning natijasida tovar taklifi talabga to„g„ri kelmaydi. SHuning uchun 
sinxromarketingning strategiyasi talab va taklif me‟yorini tekislashdan iborat.
Qo„llab-quvvatlovchi marketing - tovarlar va xizmatlar assortimentini to„ldirish, 
yangilash va narxlarni pasaytirish orqali mavjud bo„lgan talab va ehtiyoj darajasini 
saqlab qolishga imkon beradi.
Talab haddan tashqari yuqori, talabni pasaytirishga erishish lozim. Bu holatda 
demarketing turidan foydalaniladi. Demarketingning maqsadi narxni ko„tarish, servisni 
qisqartirish yo„li bilan talabni vaqtinchalik yoki surunkasiga pasaytirishdan iborat. 
Tarmoq marketingi – bozor va mijozlarni birlashtiradigan sotuvchilar va 
xaridorlar o„rtasida munosabatlar o„rnatish, rivojlantirish va qo„llab-quvvatlash bo„yicha 
marketing faoliyatidir. 
Ijtimoiy marketing - iste‟molchilar va ushbu tovar o„rtasida ayirboshlashga ijobiy 
ta‟sir etadigan va oqibatda korxona oladigan foydaga ijobiy ta‟sir ko„rsatadigan notijorat 
harakatlarini o„z ichiga oladigan marketing faoliyatini shakllantirish va rivojlantirish 
jarayonidan iborat bo„ladi. 
Geomarketing - taklifni yaxshiroq moslashtirish uchun mahalliy iste‟molchilar 
talabini tushunish va aniqlashga yo„naltiriladi. U ko„cha/kvartal/sektor tipologiyasini 
aniqlash uchun iqtisodiy makonlarni aniq va geografik tahlil qilishga asoslanadi. 
Virusli marketing – bu shunday strategiyaki, unda tovar, xizmat yoki ularning 
reklamasi kishiga shu qadar ta‟sir ko„rsatib, uni mahsulot yoki xizmatni tarqatish 
g„oyasi bilan «kasallantiradi» va uning o„za faol reklama tarqatuvchiga aylanadi. Bu 
kishining u haqida do„stlari va tanishlariga o„zi mamnuniyat bilan gapirib beradigan, 
unga yoqadigan reklamadir. 

---

10 
Kross-marketing – bir vaqtning o„zida bir nechta yo„nalish bo„yicha iste‟molchilarni 
jalb qilishga imkon beradigan texnologiya eng katta foyda keltiradigan texnologiya 
hisoblanadi. 
Mobil marketing – ularni amalga oshirishda uyali aloqa (mobil) telefoni, smartfon 
yoki cho„ntak portativ kompyuteri (KPK) foydalaniladigan kommunikatsiyalar 
interaktiv marketing vositasi. 
To„g„ridan-to„g„ri marketing (direct-marketing) – iste‟molchidan javob olishga – 
yoki mahsulotga buyurtma ko„rinishida, yoki axborotga keyingi buyurtma ko„rinishida, 
yoki bevosita ta‟minotchiga murojaat shaklida javob olishga qaratilgan har qanday 
tadbir.