Ч а с т ь V i главный редактор

454
«Молодой учёный» . № 17 (307) . Апрель 2020 г.
Молодой ученый Қазақстан
Молодой ученый Қазақстан
Өрт қауіпсіздігінің өзекті мәселелерінің компьютерлік үлгіленуі
Боранбай Аркен Керімбайүлы, магистрант
Ғылыми жетекші: Абдибаттаева Марал Мауленовна, техника ғылымдарының докторы, профессор м. а.
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті (Алматы, Қазақстан)
Мақалада компьютерлік үлгіні жетілдіру бойынша жұмыстың негізгі нәтижелері сипатталған, оны жеке өрт қауіп — 
қатерін есептеу және өрт сөндіру жоспарларын дайындау үшін өрт қауіпсіздігі мамандарын дайындау процесінде одан 
әрі дамыту және қолдану жолдары көрсетілген.
Түйінді сөздер: 
ғимараттардағы өрттерді үлгілеу, компьютерлік үлгі, өрт қаупін есептеу.
Компьютерное моделирование актуальных задач пожарной безопасности
Боранбай Аркен Керимбайулы, студент магистратуры
Научный руководитель: Абдибаттаева Марал Мауленовна, доктор технических наук, профессор
Казахский национальный университет имени Аль-Фараби (г. Алматы, Казахстан)
В статье описаны основные результаты работы по совершенствованию компьютерной модели, отражены пути ее 
дальнейшего развития и применения в процессе подготовки специалистов пожарной безопасности для расчета индиви-
дуальной пожарной опасности и подготовки планов пожаротушения.
Ключевые слова: 
моделирование пожаров в зданиях, компьютерная модель, расчет пожарной опасности.
М
ақсаты: 
Өрт қауіпсіздігінің өзекті мәселелерін ком-
пьютерлік үлгілеуді сипаттау.
Міндеттері:
1. Өрт қауіпсіздігінің өзекті мәселелерін компьютерлік 
үлгілеудің маңызына тоқталу.
2. Өрт үдерісінің қауіптілігін төмендетудің компью-
терлік әдістерін қарастыру.
Ақпараттық технологияларды жетілдіру компьютер-
лерді адам қызметінің барлық салаларында қолдануға се-
бепші болды. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша 
қызмет те тыс қалған жоқ. Осы саладағы заманауи міндет-
тер мен мәселелерді шешу компьютерлік үлгілерді жа-
сауды талап етеді. Компьютерлік үлгілеудің мәні бар үлгінің 
негізінде сандық және сапалық нәтижелерді алуға негіздел-
ген. Компьютерлік үлгілеу тәуекел жағдайында шешім 
қабылдаудың оңтайлы стратегияларын жасау үшін таптыр-
мас құрал болып табылады, сондай-ақ жағдайды жедел тал-
даудың әмбебап әдісі, одан шығу үшін дұрыс шешім іздеу 
болып табылады.
Компьютерлік үлгілеу қолданылатын өрт қауіпсіздігі 
қызметінің ең көп таралған саласы тәуекелдерді есептеу бо-
лып табылады. Функционалдық өрт қауіптілігінің әртүрлі 
сыныптарындағы ғимараттар мен құрылыстардағы өрт 
қаупінің есептік шамаларын анықтау әдістемесі өрттің 
қауіпті факторларымен оқшаулау уақытын анықтау кезінде 
«алаңдық үлгіні» қолдануды ұсынады, ол компьютерлік 
үлгілеу негізінде өрттің термогазодинамикасы теңдеу-
лерінің сандық шешімін білдіреді. Үлгілеу кезінде алынған 
нәтижелер өртте дамитын жағдайды барынша шынайы си-
паттайды. Мұндай тәсіл калькулятор мен аналитикалық 
формулалар бойынша есептеулердің алдында айтарлықтай 
артықшылығы бар [1].
Компьютерлік үлгілеудің тағы бір қолданылуы жоғары 
жарылыс және өрт қаупі бар ірі кәсіпорындарды 3D-визуа-
лизациялау болуы мүмкін. Бұл модельде технологиялық 
қондырғылар туралы барлық ақпарат, олардағы авария-
лық жағдайларының ықтимал себептері, сондай-ақ олар-
дың алдын алу шаралары ұсынылуы тиіс. Визуалды бей-
ненің арқасында, олардың орналасуы мен өрт орнына келу 
уақытын ескере отырып, жануды жою үшін өрт сөндіру 
бөлімшелерінің қажетті санын есептеуге болады. Үлгі өрт-
құтқару қызметтерінің жеке құрамын оқыту және жат-
тықтыру үшін пайдаланылуы мүмкін.
Үй-жайлардағы өрттерді үлгілеу кезінде өрт алаңы 
тұрақты қабылданады немесе алаң бойынша өрттің тара-
луының қосымша үлгілерінің көмегімен анықталады. Олар, 
өз кезегінде, өрт алаңы қарапайым геометриялық фигура-
лар — тіктөртбұрыш, шеңбер немесе олардың бөліктері 
түрінде «геометриялық» амалмен шектелген. Мұндай тәсіл 
симуляторларды әзірлеуге мүмкіндік бермейді, өйткені 
бағдарлама үй-жайларды кез келген (алдын ала белгісіз) 
жоспарлау кезінде өрт ауданын есептеуі тиіс [2]. Осыған 
байланысты нақты жүйелерде пайдалану үшін жеткілікті 
жылдамдықпен өртті және оның дамуын үлгілеуге, жану 
жүктемесін немесе өрт сөндіргіш заттардың әсер етуін 
тоқтатуға мүмкіндік беретін аудан бойынша өрттің тара-
луының әмбебап имитациялық үлгісі әзірленді.
Бағдарлама нақты және жедел уақыт режимінде өрттің 
даму динамикасын көрсетуге, ғимараттың әрбір үй — 
жайында өрттің барлық қауіпті факторларының кестесін 
шығаруға, сондай-ақ өрттің дамуына өртке қарсы жүйелер 
жұмысының және нысан қызметкерлерінің іс — қимыл-
дарының әсерін зерттеуге мүмкіндік береді (желдету, өрт 
сөндіру жүйелерін қосу-ажырату, терезе және есік ойықта-
рын ашу-жабу және т. б.) [3].

---